119

TBB Dergisi 2015 (119)

Serkan AĞAR

149

işlemin koşullarının gerek ilişkili kişiler arasındaki işlemlerde, gerekse aralarında

ilişki bulunmayan kişilerin arasındaki işlemlerde benzer nitelikte olmasını ifade

etmektedir. Söz konusu işlemler arasında, ölçülebilir nitelikte küçük farklılıklar

varsa, bu farklılıklar düzeltilerek yöntemin uygulanması mümkündür. Ancak,

farklılıkların büyük olması ya da farklılıkların ölçülebilmesinin yani somut bir bi-

çimde, tespit işlemlerinde dikkate alınabilme olanağının mümkün olmaması halin-

de, yöntemin de uygulanabilmesi mümkün olamayacaktır. Doğrudan karşılaştır-

ma yapılmasına olanak veren bu yöntem, karşılaştırılabilir kontrol dışı işlemler

için uygulamada en sık kullanılan yöntemdir. Maliyet artı yöntemi, emsallere uy-

gun fiyatın, ilgili mal ya da hizmet maliyet bedelinin uygun bir brüt kâr oranı ka-

dar artırılması suretiyle hesaplanmasını ifade etmektedir. Buradaki uygun brüt

kâr oranı, söz konusu mal veya hizmet alım veya satım anında ilişkisiz kişilere

satılması halinde uygulanacak fiyatı yansıtan kâr oranını ifade etmektedir. Eğer

koşullar uygunsa, işlemi yapan mükellefin bu mal veya hizmetlere ilişkin olarak

ilişkisiz kişilerle yaptığı işlemlerde uyguladığı genel brüt kâr marjı (iç emsal), ideal

oran olacaktır. Karşılaştırma için gerekli işlem sayısı yetersizse, uygun brüt kâr

oranı kıstası, söz konusu mal veya hizmetin ilişkisiz kişilere satılması halinde uy-

gulanacak fiyatı yansıtan kâr oranı olarak dikkate alınacaktır. Bu yöntem özellikle

hammadde ve yarı mamuller ile imal edilen mallara ilişkin işlemlerde uygulama

alanı bulmaktadır. Yeniden satış fiyatı yöntemi, emsallere uygun fiyatın, işlem ko-

nusu mal veya hizmetlerin aralarında herhangi bir bağlantı bulunmayan gerçek

veya tüzel kişilere yeniden satılması halinde uygulanacak fiyattan uygun bir brüt

satış kârı düşülerek hesaplanmasını ifade etmektedir. Bu yöntemde emsallere uy-

gun fiyat ya da bedele ulaşmak için temel alınan unsur, aralarında herhangi bir

bağlantı bulunmayan gerçek veya tüzel kişilere yapılması muhtemel satış ve bu

satışta uygulanacak fiyat ya da bedeldir. Varsayımlara dayalı olarak saptanan söz

konusu fiyat ya da bedelden uygun bir brüt satış kârı düşülerek ilgili işlem için

emsallere uygun fiyata ulaşılacaktır. Buradaki uygun brüt satış kârı, söz konusu

mal ya da hizmet için işlem anında uygulanabilecek, piyasa koşullarına göre belir-

lenen ya da belirlenebilecek objektif nitelikte bir oran ile saptanan kârı ifade etmek-

tedir. Bu kâr tutarı düşüldükten sonra da mal ya da hizmetin ilişkili kişilere satıl-

masında uygulanabilecek emsallere uygun fiyata ulaşılacaktır. Emsallere uygun

fiyata ulaşmada bu yöntemlerin hiç birisi uygulanamıyorsa, mükellef kendi belir-

leyebileceği ve daha doğru sonuç verdiğine inandığı bir yöntemi de transfer fiyat-

landırmasına konu işlemlere uygulayabilir. Mükellefler, bu kapsamda uygulaya-

bilecekleri yöntemleri tamamen kendileri belirleyecekleri gibi, maddede sayılma-

yan ancak OECD’nin ‘Uluslararası Şirketler ve Vergi İdareleri İçin Transfer Fiyat-

landırması Rehberi’nde belirtilen ya da diğer ülkelerin uygulamalarında karşılaşı-

labilen yöntemleri de kullanabileceklerdir. Bu bağlamda uygulama olanağı bulabi-

lecek yöntemlerin en önemlileri, OECD’nin Uluslararası Şirketler ve Vergi İdarele-

ri İçin Transfer Fiyatlandırması Rehberi’nde ‘geleneksel işlem yöntemleri’ne baş-

vurma olanağının olmadığı haller için “diğer yöntemler” başlığı altında önerilen

kâr bölüşüm yöntemi ve işleme dayalı net kâr marjı yöntemidir. Bu yöntemler,

bağlantılı şirketler arasındaki işlemlerden doğan kârı temel almaktadır. Emsallere

uygun fiyat ya da bedele ulaşmak için bu yöntemlere başvurulmasında en güveni-

lir karşılaştırma unsuru olması açısından öncelikle mükellefin ilişkisiz kişilerle

yaptığı işlemlerde kullandığı fiyat ya da bedel (iç emsal) karşılaştırmaya esas ölçü

olarak alınacaktır. Bu şekilde kullanılan fiyat ya da bedellerin bulunmaması ya da

güvenilir olmaması halinde doğrudan benzeri nitelikteki mükellef ya da kurumla-

rın işlemleri (dış emsal) karşılaştırmada esas alınacaktır. Bu belirleme, iç emsalle-