119

Transfer Fiyatlandırmasının Hukuki Niteliği

178

lir: Ekonomik yaşamın bir gereği olarak kurumlar kazanç elde etmek

amacıyla hukuki işlemler yapar. Hukuki işlemlerin muhatabı ister or-

tak veya ister diğer ilişkili gerçek kişi veya kurumlar olsun bu amaç

kurumun bütün işlemlerine sirayet etmiştir. Kurum giriştiği hukuki

işlemlerle “kâr etme” amacından sapmak suretiyle bir kazançtan fe-

ragat ederse bu hukuki işlemin saikinin ilişkili kişiye bir menfaat sağ-

lamak olduğu kabul edilir.

126

Bir kurumun, ilişkili olduğu gerçek kişi

veya kurumla olan hukuki münasebetini dikkate alarak ilişkili kişi le-

hine sağladığı her menfaat transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü ka-

zanç dağıtımına yol açabilir. Kurumun ilişkili kişi lehine kendi men-

faatlerinden ve kazanç elde etme imkânından vazgeçmesi de transfer

fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımına sebebiyet verebilir.

Bir fırsatı görmezlikten gelmek veya ilişkili kişi lehine kurumun ka-

zancını menfi şekilde etkileyen herhangi bir işlem yapmak da transfer

fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımının varlığını gösterir.

127

Kurum, ivazsız olarak veya küçük bir ivazla edimlerde bulunarak

ya da ilişkili kişinin edimlerine karşı çok yüksek bir ivaz ödeyerek

veya sahip olduğu bir haktan ilişkili kişi lehine feragat ederek ilişkili

kişiye menfaat sağlar. Kurumun ilişkili kişiye sağladığı menfaat para,

hizmet veya ayın ödemeleri şeklinde olur. İlişkili kişiye faizsiz veya

çok düşük bir faizle verilen borçlar para ödemelerine örnek olarak

gösterilebilir. Bunun gibi, sermaye indirimi durumunda ortağa serma-

ye payının itibari değerini aşan ödemelerde bulunulması da transfer

fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı sayılır. Kurumun iliş-

kili kişiden olan alacağını tahsil etmekten vazgeçmesi veya ilişkili kişi

lehine bir borcu üstlenmesi de ilişkili kişiye dolaylı olarak parasal bir

menfaat sağlamış olur.

128

Hizmet edimlerinde kurum, organlarının hizmetlerini veya üçün-

cü kişilerin kuruma yapmakta olduğu hizmetleri ivazsız olarak ilişki-

li kişinin emrine verir. Örneğin; kurumun ilişkili kişiye ivazsız bir iş

yaptırması veya ilişkili kişinin kurumun elemanlarını karşılık ödeme-

den kendi işinde çalıştırması durumunda kazancın transfer fiyatlan-

dırması yoluyla örtülü olarak dağıtıldığı kabul edilir. Yine, kurumun

126

Öncel, a.g.e., s. 14.

127

H. Wallis, Fragen des Bilanzsteuerrechts bei Kapitalgeselleschaften in der Recht-

sprechung des Bundesfinanzhofs, GmbHR, 1968, s. 89, nak. Öncel, a.g.e., s. 18.

128

Öncel, a.g.e., s. 18-19.