119

TBB Dergisi 2015 (119)

Serkan AĞAR

179

mülkiyetindeki malları çok küçük bir ivazla ilişkili kişinin kullanımı-

na terk etmesi, özellikle işletme binalarını, kuruma ait taşıt araçları-

nı ilişkili kişinin emrine vermesi, bu araçların yakıtlarını sağlaması,

işletmedeki sabit sermayeyi değerlerinin çok altında bir ivazla ilişkili

kişiye devretmesi gibi durumlarda kurumun ilişkiye yaptığı bu tür-

den ayın ödemeleri de transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü kazanç

dağıtımına sebebiyet verir.

129

İlişkili kişi de kuruma çeşitli edimlerde bulunabilir. Örneğin; or-

tağın çok yüksek oranda bir faizle kuruma borç vermesi, ilişkili kişi-

nin kuruma para ödemesi şeklinde gerçekleştirdiği bir edimidir. Buna

karşılık ilişkili kişinin sahip olduğu malları çok yüksek fiyatla kuruma

kiralaması, taşınır ve taşınmaz mallarını değerlerinin çok üstünde be-

delle satması ayın edimlerine örnektir. Bir ortağa kuruma yaptığı hiz-

metler karşılığında çok yüksek maaş, ücret, kâr payı, emeklilik maaşı

ödenmesi ise hizmetleri aracı kılarak yapılan transfer fiyatlandırması

yoluyla örtülü kazanç dağıtımıdır. Sayılan durumlar dışında ortağın

veya ilişkili kişinin kuruma ait bir menfaati elde etmesine göz yumul-

ması veya kurumun aleyhine olmak üzere bir işlemin yapılmasının,

bir önlemin alınmasının ortak veya ilişkili kişi lehine ihmal edilmesi

(örneğin bir sözleşmenin fesih ihbarının yapılmaması) transfer fiyat-

landırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı oluşturabilir.

İlişkili kişiye menfaat sağlanıp sağlanmadığı tespit edilirken objek-

tif ölçütler kullanılmalıdır. Bir başka anlatımla ilişkili kişi objektif ola-

rak zenginleşmiş olmalıdır. Örneğin; ilişkili kişi (örneğin ortak) sahip

olduğu arsayı, bu arsanın hemen yanında taşınmazı bulunan (ortağı ol-

duğu) kuruma satmak isteyip kurumun idare binasını genişletebilmek

için bu arsaya duyduğu ihtiyaca binaen (özel menfaati sebebiyle) cari

değerinden çok daha yüksek bir fiyat ödemesi durumunda transfer fi-

yatlandırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı gerçekleşmiştir. Zira ku-

rumun sübjektif durumu arsanın değerini yükseltmekte ise de, ilişkili

olmayan bir alıcı bu arsa için objektif ölçütler dâhilinde kurumun ver-

diği bedelden daha düşük bir tutar ödeyeceğinden, bir başka anlatımla

kurumun ödediği bedel emsaline uygun olmadığından verilen örnekte

kazanç transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü olarak dağıtılmıştır.

130

129

Öncel, a.g.e., s. 19.

130

Öncel, a.g.e., s. 23.