119

TBB Dergisi 2015 (119)

Serkan AĞAR

189

Bakanlar Kurulu Kararı’nın

162

4. maddesine göre, emsallere uygunluk

ilkesinin amacı, ilişkili kişiler arasındaki mal veya hizmet alım ya da

satımında uygulanan fiyat veya bedelin bu mal veya hizmet alım ya

da satımı için aralarında ilişki bulunmayan kişiler arasında belirlenen

fiyat veya bedele karşılaştırılabilir şartlar altında eşit olması olarak be-

lirtilmiştir. Aslında içerik olarak emsallere uygunluk ilkesi, 5422 sayılı

KVK’nın 17. maddesinde yer aldığı şekliyle “

emsaline göre göze çarpacak

derecede

” ifadesiyle benzeşir. Ancak emsallere uygunluk ilkesi daha

fazla belirleyici özelliğe sahiptir.

Burada emsallere uygun fiyat veya bedel, aralarında ilişkili kişi ta-

nımı kapsamında fiyat veya bedeli etkileyecek herhangi bir bağ, ilişki

olmayan kişilerin, tamamen işlemin gerçekleştiği andaki şartlar altın-

da oluşturduğu, piyasa veya pazar fiyatı olarak da isimlendirilen tuta-

rı ifade etmektedir.

163

Bu şekilde oluşan fiyat veya bedel, işlem anında

hiçbir etki olmaksızın objektif olarak tespit edilen ideal tutardır. Örne-

ğin (X) A.Ş., piyasa şartlarında %30 faiz oranının uygulandığı dönem-

de iştiraki (ilişkili olduğu) (Y) A.Ş.’ye %10 faiz oranı üzerinden 200 bin

lira borç vermiştir. Oysa öyle bir borç ilişkisinin kurulması emsallere

uygunluk ilkesine aykırıdır. Zira edimler arasında açık bir eşitsizlik

vardır. Verilen örnekte [200.000 x %30= 60.000] [200.000 x %10=20.000]

[60.000 - 20.000=]

40 bin lira

tutarında kazanç,

transfer fiyatlandırması

yoluyla örtülü olarak dağıtılmıştır. Dağıtılan bu kazanç (X) A.Ş. için

gelir, (Y) A.Ş. için giderdir.

OECD’nin emsallere uygunluk ilkesi uygulaması, transfer fiyat-

landırması rejimini aydınlatacak tek norm değildir ve eleştirilmeye

muhtaç birçok yönü vardır.

164

Transfer fiyatlandırmasıyla ilgili düzen-

lemeler işletme kayıtlarının bütün bir ekonomik analizinin yapılması-

nı sağlayacak ayrıntıda tutulmasını gerektirir.

165

Ancak işletme kayıt-

larının bu derecede ayrıntılı tutulması uygulamada çok güçtür. Yine

eczacılık, otomobil, finansal hizmetler ve elektronik gibi küresel sek-

törlerde karşılaştırma yapılabilecek uluslararası serbest pazar işlemle-

162

2007/12888 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı, RG, 06/12/2007, 26722.

163

J. Isenbergh, International Taxation, New York, 2000, s. 61.

164

C. Jr. McLure, Implementing State Corporate Income Taxes in the Digital Age,

NTJ, Vol. 53, No. 4, December, 2000, s. 1299-1300.

165

L. Dworin, Transfer Pricing Issues, NTJ, Vol. 45, No. 3, September, 1990, s. 291.