119

Transfer Fiyatlandırmasının Hukuki Niteliği

190

rinin bulunması her zaman mümkün değildir.

166

Çok uluslu işletme-

lerin her bir birim kârının belirlenmesi rasyonel veriler yerine bazen

avukatların ve muhasebecilerin pazarlık yeteneklerine bağlı olabilir.

167

Kaldı ki emsali olmayan bir patentin bağlı işletmeler arasındaki trans-

feri örneğinde olduğu gibi

168

sayısız uluslararası işlemin emsal bedeli

de yoktur.

169

Kurumla ilişkili kişi arasındaki münasebetin tek bir hukuki işlem-

den ibaret olmadığı durumlarda edimlerin karşılaştırılması, dolayısıy-

la emsallere uygunluğun araştırılması güçleşir. Özellikle aynı ortağın

her iki kurumda da çoğunluk payına sahip olduğu (kardeş) şirketler

arasında sürekli bir edim alışverişi olduğundan bu gibi sürekli edimi

içeren sözleşmelerde edimlerin tek tek ele alınıp transfer fiyatlandır-

ması yoluyla örtülü kazanç dağıtımının gerçekleşip gerçekleşmediği-

nin araştırılması ekonomik hayatın icaplarına aykırı olur. Sürekli bir

edim alışverişi içeren işlemler bir bütün olarak değerlendirildiğinde

ilişkili kişiye, ilişkili olmayan kişiye sağlanmayacak bir menfaatin ak-

tarıldığı anlaşılıyorsa kazancın transfer fiyatlandırması yoluyla örtülü

olarak dağıtıldığı sonucuna ulaşılabilir.

Edimlerin karşılıklı olması, ancak aynı ekonomik temele dayanan

durumlarda mümkündür. Örneğin; kuruma ait bir aracın kira bedeli

kararlaştırılmadan ilişkili kişinin özel garajında durması, buna karşı-

lık kurumun garajın bakım ve onarım masraflarını yüklenmesi duru-

munda (ivazların birbirini karşıladığına dair bir anlaşmanın yapılmış

olması ve ivazların birbirlerine eşit olmaları kaydıyla) transfer fiyat-

landırması yoluyla örtülü kazanç dağıtımı gerçekleşmez. Öte yandan

166

D. R. Bucks, M. Mazerov, The State Solution to The Federal Govemment’s Inter-

national Transfer Pricing Problem, NTJ, Vol. 46, No. 3, September, 1993, s. 387.

167

R. Vernon, In the Hurricane’s Eye: The Troubled Prospects of Multinational En-

terprises, Cambridge MA, 1988, s. 41.

168

J. R. Hines, E. M. Rice, Fiscal Paradise: Foreign Tax Havens and American Busi-

ness, National Bureau of Economic Research, October, 1990, s. 13.

169

Sayılanların dışında transfer fiyatlandırması uygulamaları esnasında ortaya çı-

kan başka sorunlar da bulunmaktadır. Bunlardan biri de gizli karşılaştırmalardır.

Kanada, Meksika ve Japonya gibi ülkelerde vergi idareleri emsal fiyat karşılaş-

tırmalarında emsal aldıkları kontrol dışı işlemin kaynağını, işlemleri incelenen

mükelleflere açıklamamaktadır. Böylece mükellefler kendilerini bu tür gizli karşı-

laştırmalara karşı savunma imkanından yoksun bırakılmaktadır, Öz, N. S., Ulus-

lararası Vergi Rekabeti ve Vergi Cennetleri, Ankara, Mart, 2005, s. 297.