119

TBB Dergisi 2015 (119)

Serkan AĞAR

191

edimler aynı ekonomik temele dayanmıyorsa aralarında karşılıklılık

yoktur. Örneğin; kurumun ilişkili kişiye çok yüksek bir kira bedeli

ödemesi ve buna karşılık ilişkili kişiyi yönetici olarak ücretsiz çalıştır-

ması durumunda sağlanan menfaatler arasında ekonomik bakımdan

hiçbir bağlantı bulunmadığından bunlar arasında karşılıklılık oldu-

ğundan bahsetmek mümkün değildir.

170

Emsallere uygunluk ilkesinin tespitinde üç yöntem veya mükellef

ve Maliye Bakanlığı’nın üzerinde anlaşacağı başka bir yöntem uygu-

lanır. Vergilendirme için dikkat edilmesi gereken fiyatlar kurumun

diğer müşterilerine verdiği fiyatlar (iç emsal) ve piyasada bu hizmet

veya mal için belirlenen fiyatlardır (dış emsal). Bu uygulama genel-

de şartların birbirine çok yakın olduğu durumlarda geçerlidir. Ancak

bağlı şirketlerde genelde farklı fiyat belirlenmesini gerekçelendiren

özel durumlar da gerçekleşebilir.

171

a. İç Emsal

İncelenen kurumun kontrol altındaki işlemleri için en doğru em-

sal, aynı kurumun benzer şartlarla üçüncü kişilerle yaptığı kontrol

dışı işlemlerde kullandığı fiyat veya bedeldir. Burada kontrol altındaki

işlemlerle kontrol dışı işlemlerdeki unsurların benzer olup olmadığı

da araştırılmalıdır. Bu işlemler arasında benzerlik bulunmamakta ise

farklı unsurların fiyat veya bedel üzerinde yarattığı etkinin tespit edi-

lerek gerekli işlem düzeltiminin yapılması gerekir. İlişkisiz gerçek kişi

veya kurumlarla yapılan işlemlerin, ilişkili gerçek kişi veya kurumlar-

la yapılan işlemlere emsal teşkil edebilmesi için işlem hacminin ma-

kul seviyesinin ne olması gerektiği belirsizdir. İşlem hacminin makul

seviyesi konusunda transfer fiyatlandırmasına ilişkin düzenlemelerde

herhangi bir belirleme yapılmamıştır. Ancak 213 sayılı VUK’un “

Emsal

Bedeli ve Emsal Ücreti

” başlıklı 267. maddesi gerçek bedeli olmayan veya

bilinemeyen malların rayiç bedelinin tespitinde kullanılabilecek yön-

temleri sayar. Buna göre ilk başvurulacak yöntem olan “

ortalama fiyat

esası

”nda, aynı cins ve nevideki mallardan sırayla değerlemenin yapı-

lacağı ayda veya bir önceki veya daha önceki aylarda satış yapılmışsa

170

Öncel, a.g.e., s. 29-30.

171

BFH, 06/04/2005, I R 22/04,

15/04/2009.