119

Son Anayasa Değişiklikleri Işığında Finlandiya Hükümet Sistemi

başbakanın gerekçeli teklifi olmadan devlet başkanı meclisin görevine

son veremez. Ayrıca Fransız Anayasası açıkça fesihten (

dissolution

)

bahsederken Finlandiya Anayasası’nın bu terimi kullanmayıp “olağa-

nüstü parlamento seçimleri” ifadesini kullanması da dikkat çekicidir.

Sonuç olarak Finlandiya devlet başkanının, görev süresi dolmadan

yasama organının görevine son verme yetkisi önceki anayasaya göre

oldukça kısıtlanmıştır.

iii. Devlet Başkanının Atama ve Görevden Alma İle İlgili

Yetkileri

Finlandiya Anayasasının farklı maddelerinde devlet başkanına

atama, kimi görevlileri azletme ya da bunların istifasını kabul etme ile

ilgili çeşitli yetkiler verilmiştir. İlgili maddeler uyarınca;

• Parlamento tarafından seçilen başbakanı atamak (m. 61),

• talepleri doğrultusunda hükümetin ya da bir bakanın istifasını

kabul etmek, başbakanın teklifi üzerine bir bakanın görevinden

alınmasına karar vermek (m. 64),

• Adalet Şansölyesini (

Oikeuskansleri, Justitiekanslern

)

ve veki-

Aynı madde uyarınca devlet başkanı, parlamentonun güvenini kaybeden hü-

kümet ya da bir bakanı, bu yönde bir talep olmasa dahi her halükarda azleder.

Başkanın azil yetkisini kullanıp kullanmaması parlamentonun güveninin bulu-

nup bulunmamasına bağlıdır. Haliyle başkan bu yetkisini keyfi olarak kullana-

maz. Parlamento bir bakana ya da hükümete güvensizlik duyuyorsa başkan azil

yetkisini kullanmak zorundadır. Aynı yönde: Kutlay Telli, “Finlandiya’nın 1999

Anayasasıyla Öngörülen Hükümet Modeli”,

Türkiye Adalet Akademisi Dergisi

, Yıl:

1, Sayı: 2, 2010, s. 243.

Finlandiya Anayasası’nın 108. maddesi uyarınca adalet şansölyesi devlet başkanı

ile hükümetin resmi işlemlerinin hukuka uygunluğunu denetler. Şansölye aynı

zamanda mahkemelerin, otoritelerin, kamu görevlilerinin, kamu görevi yerine

getiren diğer kimselerin hukuka uygun davranmalarını ve yükümlülüklerinin ye-

rine getirmelerini temin eder. Şansölye görevlerini yerine getirirken temel hak ve

hürriyetler ile insan haklarının gereklerinin yerine getirilip getirilmediğini de gö-

zetir. İstek üzerine devlet başkanına, hükümete ve bakanlıklara hukuki konularla

ilgili bilgi ve görüş sunar. Şansölye ayrıca ülkede hukukun gereklerinin yerine ge-

tirilmesi için gerçekleştirdiği faaliyetlerle ilgili parlamentoya ve hükümete yıllık

rapor sunar; 111. maddeye göre ombudsman ve hukuk şansölyesi kamu otorite-

lerinden ve kamusal görev yerine getiren kurumlardan gerçekleştirilen işlemlerin

hukukiliğini değerlendirmek amacıyla bilgi alma hakkına sahiptir. Şansölye Ba-

kanlar Kurulu toplandığında bu toplantılara katılır. Eğer Bakanlar Kurulu devlet

başkanı ile beraber toplanmışsa bu toplantıya da katılır. Ombudsman’ın da bu

toplantılara katılma hakkı vardır; “Devlet başkanının ve hükümetin resmi işlem-