36 / 617
TBB Dergisi 2015 (120)
Mahmut GÖKPINAR
35
d) İnsancıl Hukuk
İnsancıl hukuk özellikle 1990’lı yıllardan itibaren, silahlı çatışma-
ların artması ve terör hareketlerinin yaygınlaşması ile birlikte büyük
önem kazanmaya başlamıştır.
156
Bu hukuk dalının varoluş nedeni
savaş olgusudur. İnsancıl hukuk, insanlığa büyük acılar veren sava-
şın hem önlenmesi; hem de, buna rağmen gerçekleşmesi durumunda
yıkıcı ve zararlı etkilerinin sınırlandırılması, bu amaçla hangi tür si-
lahların kullanılamayacağı, hangi insanların ve şeylerin hedef haline
getirilemeyeceği
157
çatışmaya taraf olmayan masum (sivil) insanların
korunması,
158
esirlerin nasıl bir muamele göreceği,
159
çatışmadan zarar
gören ya da görebilecek toplum kesimlerinin başta mal ve mülkleri
olmak üzere
160
doğa ve kültürel mirasın nasıl korunacağı ve daha pek
çok konuyu kurala bağlayan
161
sözleşme veya teamül kökenli hukuk
kurallarıdır.
162
Bu düşünce, özellikle 1863-1864 Amerikan İç Savasın-
dan sonra (Kuzey-Güney Savası) somut sonuçlarını vermiştir. 1949
tarihli dört Cenevre Sözleşmesi ile birlikte 1977 tarihli iki ek Proto-
kol
163
, uluslararası insancıl hukukun temelini teşkil etmektedir. Kısaca
insancıl hukuk, hukukun, silahlı çatışma kurbanlarına yasal koruma
sağlanması gerektiğini ileri suren kısmıdır.
164
Bununla birlikte insancıl
hukuk, yakın zamanlara kadar ayrı bir hukuk dalı olarak ele alınma-
mış; ya silahlı çatışmalar hukuku olarak Devletler Genel Hukuku’nun
takdir hakkı karşısında oldukça genişletmiş olmasıdır. Örneğin sosyal yardımlar
bu niteliktedir. Gören, Kişiliğin Korunması, s. 170., dn.16
156
Melike Batur Yamaner, “Uluslararası İnsan Hakları Hukuku ve Uluslararası İn-
sancıl Hukuk İlişkisi”, İçinde: Erdoğan Teziç’e Armağan, GÜY, 2007, s. 379.
157
Hakan Taşdemir/Ruhsar Müderrisoğlu/Hicran Tülüce, “12 Ağustos 1949 Tarihli
Cenevre Sözleşmelerinde Ek Uluslararası Silahlı Çatışmaların Kurbanlarının Ko-
runmasına İlişkin 1 No’lu Protokol (I. Ek Protokol)” Kamu İş Yayınları, C.7, Sy.2,
2003, s. 2
158
Anıl Çeçen, “İnsancıl Hukuk Nedir?”, Ulus Gazetesi, 06.02.2012, s. 2.
159
Taşdemir/Müderrisoğlu/Tülüce, s. 2.
160
Çeçen, İnsancıl Hukuk, s. 2.
161
Taşdemir/Müderrisoğlu/Tülüce, s. 2.
162
Çeçen, İnsan Hakları, s. 2.; Tütüncü, s. 22.
163
Sözleşmelerin Türkçe metni için bkz.
https://www.icrc.org/eng/home/langu-ages/turkish/files/sozlesmeleri-protokolleri-conventions-protocols.pdf ; Proto-
kollerin Türkçe metni için Bkz.
http://www.msb.gov.tr/asad/AskeriMevzuat/Uluslararasi_Antlasmalar/Silahli_Catisma_Hukuku/SCH6.html; http://www.
msb.gov.tr/asad/AskeriMevzuat/Uluslararasi_Antlasmalar/Silahli_Catisma_Hukuku/SCH7.html
164
Taşdemir/Müderrisoğlu/Tülüce, s. 2.