35 / 617
Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
34
ğını geliştirme ve koruma hakkına asıl niteliğini kazandıran husus
da bütün temel hak ve hürriyetlerin ortaya çıkış nedeni olmasıdır.
151
Ayrıca Alman Hukukunda, söz konusu bu hak, temel özgürlük hak-
kının sonucu olarak kabul edilmekte ve bu olgu Anayasa’daki temel
haklar içinde bir hiyerarşi olarak yorumlanmaktadır.
152
AAM’ne göre,
özgürlük ve mülkiyet hakkının sınırını tamamen yürütmenin takdi-
rine bırakan her düzenleme, kişinin maddî ve manevî varlığını geliş-
tirme hakkının kapsamına giren hukuk devleti, yürütmenin hukuka
uygunluğu ilkeleri ile bağdaşmamaktadır.
153
Öğretide, Türk Hukuku bakımından söz konusu ilkenin tıpkı Al-
man Hukukunda olduğu gibi, değiştirilemez nitelikte olduğu ve Cum-
huriyetin niteliklerine dahil olduğu belirtilmektedir. Buna göre, 1982
Anayasa’mızın 2. maddesinde Cumhuriyetin nitelikleri sayılmış, Tür-
kiye Cumhuriyeti’nin başlangıçta belirtilen ilkelere dayalı bir hukuk
devleti olduğu hüküm altına alınmıştır. Burada bahsi geçen başlangıç
hükümlerindeki temel ilkelerden bir tanesi de başlangıç hükümleri-
nin 8. paragrafında yer alan “Her Türk vatandaşının onurlu bir hayat
sürdürme ve maddî ve manevî varlığını bu yönde geliştirme hak ve
yetkisine doğuştan sahip olduğu” hükmüdür. Bu da madde başlığında
geçen “Cumhuriyeti niteliklerine” dahildir. Anayasa’mızın 4. madde-
sinde ise Anayasa’nın 2. maddesindeki Cumhuriyetin niteliklerinin
değiştirilemeyeceği ve değiştirilmesi teklif dahi edilemeyeceği belir-
tilmektedir.
154
Özetle belirtmek gerekirse, insan onuru, Türk Hukuku
bakımından değiştirilmesi teklif dahi edilemeyecek sübjektif nitelikte
bir kamu hakkıdır.
155
151
Gümüş, s. 133.
152
Gören, Kişiliğin Korunması, s. 175.
153
BVerfGE, 8, 276 dan nakleden, Gören, Kişiliğin Korunması, s. 174.
154
Ayrıntılı bilgi için bkz. Gören, Kişiliğin Korunması, s. 169-172.
155
Sübjektif bir kamu hakkı devletten veya siyasal iktidarın kullanıcılarından belli
bir edimin yapılmasını veya yapılmamasını isteme yetkisi veren bir haktır. Bire-
ye bir şeyin yapılması veya yapılmaması konusunda gerektiğinde yargı yoluyla
gerçekleştirilebilecek bir talep hakkı vermektedir. Bir hukuk normunun, bireye
sübjektif kamu hakkı tanıyıp tanımadığını belirlemede kriter, o normla güdülen
amaçtır. Eğer o norm, öncelikle bireyin menfaati için konulmuşsa sübjektif kamu
hakkı olarak kabul edilirken eğer kamu yararı amaçlanıyorsa bireye bir talep hak-
kı vermek istemiyordur. Eğer bir norm, herhangi bir kamu otoritesini kendi takdi-
rine göre hareket konusunda yetkilendiriyorsa sübjektif kamu hakkının varlığın-
dan söz edilemez. Bu durumda birey sadece takdir hakkının objektif olarak ifasını
isteme hakkı vardır. Sosyal hukuk devletini belirleyen de sübjektif kamu hakkını