43 / 617
Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
42
kün değildir.
203
Kişisel verileri güvence altına alan kamusal bir makam
olmadan özel yaşamın gizliliğinden bahsedilemez.
204
Tersine olarak
pozitif bir izlenim veren beslenme hakkı da bazen sadece devletin kı-
sıtlanmasıyla, devletin kaçınma yükümlülüğüne uygun davranmasıy-
la hayata geçebilir. Örnek olarak gıda maddelerinin geleneksel olarak
iç tüketimde kullanılması yerine, ihracat yoluyla para kazanmayı teş-
vik eden kalkınma programları gösterilmektedir.
205
Zaten aksine bir
yaklaşım, insan hakları açısından önemli sorunlara yol açacaktır.
206
Negatif yükümlükler ile pozitifler arasındaki sınır silikleşmiştir.
207
Bu
nedenle yapılan ayrımların hiç biri kesin ve mutlak değildir. Çünkü
pek çok hak, içerik itibarıyla zengin bir nitelik göstermesi nedeniyle
içinde yer aldığı sınıfın sınırlarını aşar. Günümüzde insan haklarının
ya da temel hak ve özgürlüklerin gelişim çizgisi dikkate alındığında
bu durum daha net ortaya çıkacaktır.
208
Diğer taraftan bütün hakların amacı bireyin özgürlüğüdür. Farklı
olan, bu amaç için üstlendikleri fonksiyonun niteliğidir. Biçimlendir-
dikleri ve garanti altına aldıkları statüye göre, saldırılara karşı koyma,
ortaklık ve edimde bulunulmasını isteme, yönetime katılma yoluyla
özgürlüğü garantileyerek
209
devlete hem pozitif hem de negatif yön-
de edimler yüklerler. Çünkü günümüzde hakların tümü her iki nite-
liği de taşımaktadır.
210
Bir adım daha ileri giderek söylemek gerekirse,
bütün insan hakları bir şekilde pozitif nitelik taşımaktadır
211
ve hem
pozitif bir faaliyeti hem de devletin sınırlanmasını gerektirmektedir.
212
Örneğin işkencenin yaygın ve sistematik olarak uygulandığı bir ül-
kede kişinin işkenceden korunma hakkı, devlete negatif bir edimden
203
Algan, s. 39. ; Groppi, s. 205.; Arnold, s. 217.
204
Groppı, s. 205.
205
Donnelly, İnsan Hakları, s. 43.
206
Bulut, Sosyal Haklar, s. 33.
207
Arnold, s. 217.
208
Atalay, Temel Haklar, s. 441.
209
Gören, Temel Hak, s. 29.
210
Uygun, Kuram, s. 33.
211
1980 yılında ABD’de bir araba kaza yaptıktan sonra yanmaya başlar. Polis olay
yerine gelip sadece trafiği yönlendirir ancak arabadakiler için hiçbir müdahalede
bulunmaz. Arabadakiler yanarak can verirler. Bu olay insan haklarının pozitif ve
negatif olma özelliği üzerine bir tartışma yaratır. ABD Anayasası’nın negatif bir
karakter arz ettiği ve yönetimin kaza kurbanlarına yardım konusunda anayasal
bir görevinin olmadığı ileri sürülmüştür. Bulut, Sosyal Haklar, s. 34.
212
Donnelly, İnsan Hakları, s. 43.