45 / 617
Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
44
a.1- Negatif Statü Hakları
Negatif statü hakları, kişileri devlet müdahalesine karşı koruyan
hak ve özgürlükler olup, insan haklarına hukuksal güç kazandırma
çabalarının ilk sonuçlarıdır.
221
Bu statüde yer alan haklar, ancak dev-
letin bunlarla ilgili olumsuz bir tutum takınmasıyla sağlanabilirler.
Başka bir ifadeyle, bu hak ve özgürlüklerin gerçekleşmesi, bireylerin
bundan yararlanabilmesi için devletin, bunlara müdahale eden gerek
kendi organları gerekse üçüncü kişileri durdurmak dışında herhangi
bir katkıda, eylemde bulunmasına gerek yoktur.
222
Çünkü bunlar nite-
likleri gereği kendiliklerinden ya da hak sahibinin kendisi tarafından
gerçekleştirilen haklardır. Örneğin, kişinin konutuna güvenlik kuv-
vetleri ancak hukukun tayin ettiği sınırlar içerisinde girerlerse bu hak
gerçekleşmiş olur.
223
Negatif haklar, başta devlet olmak üzere herhangi bir kişi ya da
kuruma bir başkasına yardım etme görevi yüklememektedir.
224
Ne
devletin ne de diğer bireylerin bu hakları ihlâl etmekten uzak kalmak
dışında herhangi bir yükümlülükleri yoktur.
225
Negatif statü hakları,
aynı zamanda bireylerin devlet tarafından aşılıp dokunulamayacak
olan özel alanının sınırlarını çizmekte
226
; güvenceli bir alan yaratmak-
tadır.
227
Bu yönüyle söz konusu haklar, bireyin içinde devlet olmaksızın
gerek bireysel gerekse toplumsal yaşamını düzenleyebilmesi, hayatını
devam ettirebilmesi için devletten özgür kalma hakkıdır. Bireye devle-
te karşı bir savunma imkânı vermektedir.
228
Bu nedenlerledir ki “koru-
devletini, bireysel hak ve özgürlükleri ortadan kaldıracaktır. Coşkun, s. 606.; İyi
bir eğitim hakkı, her ailenin uygun bir eve sahip olma hakkı, uygun tıbbi tedavi
imkânları elde etme hakkı, ekonomik korkulardan korunma hakkı ve buna benzer
haklar doğada kendiliğinden var olan haklar değildir. Bütün bunları kim sağla-
yacak sorusunun cevabı da ister istemez devlet müdahalesini getirecektir. Rand,
İnsan, s. 321.; Pozitif statü haklarının etkisi, aynı zamanda siyasal ve sivil haklar
olan negatif statü haklarını ahlaki zorlayıcılık alanının dışına itip bir ideale dö-
nüştürecektir. Oysaki bir hakkın anlaşılmasında, hayata geçmesinde hiçbir şey o
hakkın bir ideal olmadığının kabulünden daha önemli değildir. Cranston, s. 315.
221
Aybay, s. 59.
222
Atar, s. 114.; Algan, s. 38.
223
Atar, s. 114.
224
Bulut, Sosyal Haklar, s. 35.
225
Rand, İnsan, s. 45.
226
Kapani, Hürriyet, s. 6.; Gözler, s. 508.
227
Erdoğan, Demokrasi, s. 185.
228
Gören, Temel Hak, s. 28.