57 / 617
Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
56
nı da getirmesi, çalışan kesimler için sosyal bir risk doğurmuş buna
karşı korunmak için de yeni bir takım hakların varlığına ihtiyaç du-
yulmuştur.
306
Burjuva devrimi, feodalizme son vererek toprağa bağlı
köleliği sonlandırmışken söz konusu gelişmeler “ücrete bağlı köleliği”
ortaya çıkarmıştır.
307
Daha öncesinde de belirtildiği üzere, birinci ku-
şak haklar burjuvazi ile aristokrasi arasındaki çatışmaya dayanırken
ikinci kuşak haklar, anılan süreç sonunda oluşan işçi sınıfı ile burjuva-
zi arasındaki sınıf çatışmasına dayanmaktadır.
308
Klasik Liberalizmin
savunduğu ve birinci kuşak hakların konusunu oluşturan insan hak-
ları anlayışı aslında herkesi değil, sosyo-ekonomik olarak daha güçlü
olanları koruyor
309
, küçük bir zümre yararlanabiliyordu.
310
Bireyci ve
liberal düşüncenin devlete yüklemiş olduğu karışmama şeklindeki
pasif rol, aslında toplumsal yaşamda yoksulluklar içindeki büyük kit-
lelerin tamamen kendi kaderlerine terkedilmeleri sonucunu doğuru-
yordu.
311
Örneğin insanların yaşam hakkı vardı ama basit hastalıklar
karşısında bile çaresizlik içindeydiler, ne doktora gidecek ne de ilaç
alacak maddî güçleri yoktu; konut dokunulmazlıkları vardı ama ko-
nutları yoktu.
312
İşçi sınıfı da, sanayi devrimi ile birlikte bu toplumsal
ortamda doğdu ve toplumsal muhalefeti oluşturdu.
313
XIX. yüzyılın ikinci yarısında özellikle de XX. yüzyılın başında,
1776 Amerikan ve 1789 Fransız Bildirilerinde ortaya çıkan ve “hukuk-
sal özgürlük” olarak nitelenebilecek hak ve özgürlüklerin, herkes için
“gerçek özgürlük” haline dönüşmesi
314
, sosyo-ekonomik yönden za-
yıf olan kesimlerin desteklenmesi,
315
işçi sınıfı tarafından yürütülen
mücadelenin amacını oluşturuyordu. Bütün bu gelişmeler ve düşün-
306
Ş. Gürçağ Tuna, “Sosyal Hakların Analizi”, İçinde: Sosyal Haklar Uluslararası
Sempozyumu I Bildiriler, Düz.: Akdeniz Üniversitesi, Belediye İş Yayınları, 2009,
s. 135.
307
İzzettin Önder, “Sosyal Hakların İrdelenmesi”, İçinde: Sosyal Haklar Uluslararası
Sempozyumu I Bildiriler, Düz.: Akdeniz Üniversitesi, Belediye İş Yayınları, 2009,
s. 18.
308
Yavuz Sabuncu, Anayasaya Giriş, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayımı,
Yenilenmiş 14. Baskı, Ankara 2009, s. 43.
309
Algan, s. 36.
310
Karakehya, s. 111.
311
Kapani, Hürriyet, s. 51.
312
Karakehya, s.111; Bulut, Sosyal Haklar, s. 29.
313
Kaboğlu, Kültürel Haklar, s. 105.
314
Kaboğlu, İnsan Hakları, s. 122.
315
Karakehya, s. 111.