89 / 617
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi’nin Basın Özgürlüğüne...
88
1. Genel Olarak Basın Özgürlüğü Kavramı
Basın özgürlüğü konusu incelenmeye geçilmeden önce bu konuya
ilişkin belli başlı kavramların tanımlanmasında fayda bulunmaktadır.
Zira basın özgürlüğü, kitle iletişim özgürlüğü, medya özgürlüğü kav-
ramları sıklıkla birbiriyle karıştırılabilmektedir. Kitle iletişimi, her-
hangi bir iletinin, bilgi, kanaat, tavır ve davranışların birden çok tekil
alıcıya veya topluluğa herhangi bir araç vasıtasıyla iletilmesi süreci
olarak ifade edilmektedir.
1
Medya kavramından anlaşılması gereken
ise televizyon, radyo, internet, dergi ve gazetelerden oluşan kitle ile-
tişim araçlarının bir kısmıdır.
2
Diğer yandan, basın kavramı, gazete,
dergi gibi belirli zamanlarda çıkan yazılı yayınların bütünü, matbuat
olarak tanımlanmaktadır.
3
Söz konusu tanımdan da anlaşılacağı üze-
re, basın kavramı, görsel ve işitsel bütün kitle iletişim araçlarını kapsa-
yan bir kavram olmaktan ziyade gazete, dergi, kitap, broşür gibi yal-
nızca yazılı ve basılı eserleri kapsayan bir manada kullanılmaktadır.
AİHM’nin ifade özgürlüğüne ilişkin kararlarının önemli bir kısmının
konusunu basılı eserlere ilişkin düşünce açıklamalarının engellenmesi
oluşturmaktadır. Bu doğrultuda, bu çalışmada esas olarak basın söz-
cüğünün yazılı olan, basılan ve basılarak çoğaltılan kitle iletişim araç-
ları için kullanılacağını hatırlatmakta fayda bulunmaktadır.
Basın özgürlüğü kavramı, ifade özgürlüğünün bir tezahürü olarak
karşımıza çıkmaktadır. Diğer pek çok özgürlüğü bünyesinde barındı-
ran ifade özgürlüğü, bir düsünce, inanç, kanaat, tutum veya duygunun
barısçıl yoldan açıga vurulması veya dıs dünyada serbestçe ifade edi-
lebilmesi olarak tanımlanmaktadır.
4
İfade özgürlüğü, düşünce, kana-
at ve inanç özgürlüğünü; düşünce, kanaat ve inancı açıklama ve yay-
ma özgürlüğünü; bilgi edinme ve bilgiye ulaşabilme gibi özgürlükleri
de içine alan geniş bir özgürlük yapısı olarak nitelendirilmekte, ifade
1
Ömer Gedik, Türk Yargı Kararları Çerçevesinde Türkiye’de Kitle İletişim
Özgürlüğü, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2008, s. 26.
2
Gedik, age., s. 29.
3
Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük, Ankara, 10. Baskı, 2005, s. 204.
4
Mustafa Erdoğan, “Demokratik Toplumda İfade Özgürlüğü: Özgürlükçü Bir
Perspektif”, Liberal Düşünce Dergisi, 2001, Yıl: 6, Sayı: 24, s. 8. Bir başka tanım, in-
sanın serbestçe düsünce ve bilgilere ulasabilmesi, edindigi düsünce ve kanaatler-
den dolayı kınanmaması ve bunları tek başına veya baskalarıyla birlikte (dernek,
sendika ve toplantı vb.) çesitli yollarla (söz, basın, resim, sinema ve tiyatro vb.)
serbestçe açıklayabilmesi, savunabilmesi, baskalarına aktarabilmesi ve yayması
biçiminde yapılmaktadır. Bu yönde bkz. Bülent Tanör, Türkiye’nin İnsan Hakları
Sorunu, BDS Yayınları, İstanbul, 3. Basım, 1990, s. 89.