TBB Dergisi 120.Sayı

TBB Dergisi 2015 (120)

Peri URAN

özgürlügünün en temel tanımlarının dahi bunlardan baska diger birçok

hak ve özgürlügün “besleyici” kaynagını olusturduğu ve türev pek çok

yapıyı ardı sıra getirdiği ifade edilmektedir.

İşte bir nevi kaynak duru-

munda olan bu özgürlükten beslenen özel özgürlük ilkelerinden birisi

de basın özgürlüğüdür.

Basın özgürlüğü kısaca düşüncelerin basılmış

eserler yoluyla açıklanması özgürlüğü olarak tanımlanmaktadır.

Basın

özgürlüğünün, basın araçlarını kullananlar açısından bireysel, kamu-

nun bilgi edinme ve haber alma hakkı açısından kamusal olmak üzere

iki boyutu bulunmaktadır.

Basın özgürlüğü bazı anayasalarda,

ulusla-

İbrahim Kaboğlu, “Düşünce Özgürlüğü”, İnsan Hakları Al-manağı, Yapı Kredi

Yayınları, Istanbul, 1. Basım, 2000, s. 107.

Düsünce açıklaması yazı yoluyla yapılıyorsa basın özgürlügü’nden; radyo, tele-

vizyon ve sanat etkinlikleri yoluyla olusuyorsa iletisim özgürlügünden; kisinin

diger insanlarla bir araya gelerek düsüncelerini açıklamasında toplantı özgürlügü

ya da dernek kurma özgürlügü’nden; kisinin dini konularda düsüncelerini açık-

lamasında din ve vicdan özgürlügü’nden söz edilir. Bu yönde bkz. Enver Bozkurt

& Süleyman Dost, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında İfade Özgür-

lüğü ve Türkiye”,

Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi

Dergisi,

Yıl: 2002, Cilt: 7, Sayı: 1, s. 48.

Reyhan Sunay, Avrupa Sözleşmesinde ve Türk Anayasasında İfade Hürriyetinin

Muhtevası ve Sınırları, LDT Yayınları, Ankara, 2001, s.129.

Dönmezer, basın özgürlüğünün içerdiği hakları; haberleri, fikir ve düşünceleri bil-

mek, bunlara ulaşmak ve bunları toplamak hakkı, haber, fikir, düşünce ve kanaatle-

ri yorumlamak ve analiz edebilmek ve eleştirebilmek hakkı, haber, fikir ve düşün-

celeri tabedebilmek, basılmış eserleri dağıtabilmek hakkı olarak tasnif etmektedir.

Bu yönde bkz. Sulhi Dönmezer, Basın ve Hukuku, İstanbul, 1976, s. 94 vd.

Özek, bu haklara “yaratma hakkını” da eklemektedir. Ona göre yaratma, belirli

bir olayın anlatılması veya bir konunun eleştirilip incelenmesi dışında, kişinin bir

şey var etmesi anlamına gelmektedir. Bu yönde bkz. Çetin Özek, Türk Basın Hu-

kuku, İstanbul Üniversitesi Yayınları No: 2381, İstanbul, 1978, s. 36.

Ahmet Kılıçoğlu, Şeref, Haysiyet ve Özel Yaşama Basın Youyla Saldırılardan Hu-

kuksal Sorumluluk, Turhan Kitabevi, Ankara, 2008, s. 172.

Daha genis bir biçimde basın özgürlüğü, haber, fikir ve düsünceleri serbest olarak

toplayıp, yorumlayıp, elestirip basabilmek, çogaltabilmek, serbestçe yayımlaya-

bilmek ve dagıtabilmek özgürlügü olarak da tanımlanmaktadır. Bu yönde bkz.,

Dönmezer, age., s. 41; Nevin Ünal Özkorkut, “Basın Özgürlüğü ve Osmanlı Dev-

leti’ndeki Görünümü”,

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi

, Yıl: 2002, Cilt:

51, Sayı: 3, s. 67.

Sunay, age., s. 134

1787 tarihli Amerika Birleşik Devletleri Federal Anayasası’na 1791’de eklenen

1. Ek maddeye göre, “Kongre söz veya basın özgürlüğünü sınırlayan kanun

yapamaz”; 1 Ocak 1948 tarihli İtalyan Cumhuriyeti Anayasasının 21. maddesi-

ne göre, “Herkesin kendi düşüncesini sözle veya yazı ile ve diğer herhangi bir

yayın vasıtası ile serbestçe açıklama hakkı vardır.”; Federal Almanya Cumhuri-

yeti Anayasası’nın 5. maddesine göre, “Herkes, düşüncesini söz, yazı ve resimle

açıklayıp yazmak, herkese açık olan kaynaklardan hiçbir engele uğramadan bilgi

edinmek hakkına sahiptir. Basın özgürlüğü radyo, televizyon ve sinema vasıta-

sıyla haber vermek özgürlüğünü teminat altına alınır. Sansür konulamaz”; Yunan