TBB Dergisi 120.Sayı

99 / 617

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türk Anayasa Mahkemesi’nin Basın Özgürlüğüne... 98
müstehcen içeriğe sahip olduğu iddiasıyla toplatılarak polis tarafından
imhasına karar verilmiş, yayıncısı Richard Handyside da para cezası-
na çarptırılmıştır. Yayıncının AİHM’ne başvurması üzerine Mahkeme,
müdahalenin genel ahlakın korunması için demokratik bir toplumda
gerekli olduğuna hükmetmiş ve Sözleşme’nin 10. maddesinin ihlal
edilmediğine karar vermiştir. Mahkeme’ye göre, devlet yetkilileri ahla-
ki gereklerin içeriklerini ve bu konuda öngördükleri yasak ve cezaların
gerekliliği hakkında bir görüş bildirirken, genellikle uluslararası bir
yargıçtan daha iyi durumdadırlar.32 Mahkeme’nin bu yaklaşımı, taraf
devletlerin genel ahlak konusunda daha geniş bir takdir yetkisine sa-
hip olduğunu göstermektedir. Bununla birlikte, Yüksek mahkeme bu
konuda tamamen devre dışı kalmayarak,33 diğer sınırlandırma neden-
lerinde olduğu gibi genel ahlak sebebiyle yapılan müdahalelerde de sı-
nırlandırmanın sınırı olarak demokratik toplum düzeninin gerekleri
kriterine uygunluk açısından denetim gerçekleştirmiştir.34
32 Handyside/Birleşik Krallık Davası,
%22fulltext%22:[%22
handyside%20united%20kingdom%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GR
ANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22itemid%22:[%22001-57499%22]},
parag. 48.
33 Zira, Yüksek Mahkeme, ulusal otoritelerin takdir payının geniş olmasının, bu-
nun sınırsız olduğu anlamına gelmediği ve denetlenemeyeceğini göstermeyece-
ğini belirterek, Open Door and Dublin Well Woman / İrlanda, davasında ulu-
sal otoritenin bu konuda “kayıtsız koşulsuz ve denetlenemeyecek” bir takdir
hakkına sahip olmadığına karar vermiştir. Bu yönde bkz. Open Door ve Dub-
lin Well Woman / İrlanda Davası,
search.aspx#{%22fulltext%22:[%22open%20door%20dublin%22],%22documen
tcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22item
id%22:[%22001-57789%22]}, parag. 68;
Mahkeminin aynı yaklaşımda bulunduğu bir başka kararı için bkz. Nor-
ris / İrlanda Davası.
aspx#{%22fulltext%22:[%22norris%20ireland%22],%22documentcollect
ionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22item
id%22:[%22001-57547%22]}, parag. 45.
34 Bulut, age., s. 39. Demokratik toplumda gerekli olma, sözleşmenin uygulanması
bakımından gerek basın özgürlüğü gerekse birçok özgürlük ile ilgili davaların
sonucunu belirlemede esas rol oynayan ölçüt konumundan dolayı sözleşmenin en
orjinal ilkesi olarak kabul edilmektedir. Bkz. Reyhan Sunay, Avrupa Sözleşmesin-
de ve Türk Anayasasında İfade Hürriyetinin Muhtevası ve Sınırları, LDT Yayınla-
rı, Ankara, 2001, s. 76; ayrıca bkz. Vahit Bıçak, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi
Kararlarında İfade Özgürlüğü, LDT Yayınları, Ankara, 2002, s. 21.
Burada geçen ‘gereklilik’ sözcüğünden ne anlaşılması gerektiği izah edilirken, hak
ve özgürlüğe müdahalenin 2. fıkrada belirlenen amaçlardan biri veya birkaçı ba-
kımından bir toplum gereksinimine cevap teşkil edeceği, bu gereksinim nedeniyle
meşruluk kazanacağı ifade edilmektedir. Bu yönde bkz. Gözübüyük & Gölcüklü,
age., s. 378. Gereklilik denetiminde zorlayıcı toplumsal gereksinimin varlığı araş-