264 / 473
TBB Dergisi 2015 (121)
Ezgi EDİBOĞLU
263
Fail, kanunda suç sayılan fiili işleyen herkes olabilir. Gerçek ve tü-
zel kişiler, idareler, kamu kurum ve kuruluşları, yabancılar da dahil
olmak üzere; zarar veren herkes sorumlu tutulabilir.
Burada önemli bir nokta bulunmaktadır. Ceza davaları hapis veya
para cezası öngörür fakat bu cezalar zarar verilen süjeyi eski hale ge-
tiremez. Hukukumuzda eski hale iade ekosisteme karşı işlenen suç-
larda tanımlanmalıdır. Sadece suç teşkil eden fiiller için değil, haksız
fiil sebebiyle zarar tazmini olan özel hukuk davaları ve idare hukuku
davalarında da eğer ekosistem zarar görmüş ise bunun giderilmeye
çalışılması gerekir. Örneğin; bir şirket ekosisteme zarar vermiş ve bu-
nun için idari veya adli para cezası ödemişse, bu para o ekosistemin
eski hale gelmesi için harcanmalıdır. Bakış açımız cezalandırma ya da
bu yolla kazanç elde etme üzerine değil; mutlaka ekosistemin çıkarı
ve korunması üzerine olmalıdır. Belki de ilk değişmesi gereken şey bu
konudaki bakış açısıdır.
3- ÜLKEMİZDEKİ YASAL DÜZENLEMELER VE YARGI
YOLUYLA KORUMA
Peki ekosistem hakları, ne kadar Anayasa ve kanunlarımızda yer
alıyor, yasa koyucu ekosisteme karşı işlenen suçları, kanunlarda ne
kadar tanıyor ve tanımalı? Günümüzde ekosistem hakları ayrı olarak
düzenlenmediği için çevre hukuku ile ilgili haklar ve çevre suçlarında
öngörülen yaptırımlar burada belirtilecektir.
Anayasa’nın maddelerinde ekosistemle ilgili haklar yer almakta-
dır; m. 43 kıyı ekosistemini, m. 44 toprak ekosistemini, m. 45 çayır
ve mera sistemlerini, m. 169 ve m. 170 ise orman ekosistemini koru-
maktadır. Ayrıca Anayasa’nın 56. maddesi herkesin sağlıklı ve dengeli
bir çevrede yaşama hakkını, 63. maddesi tarih, kültür ve tabiat var-
lıklarının korunması hakkını tanımaktadır. Çevre hukukunu en çok
ilgilendiren maddelerden biri olan 56. madde, sağlık ve konut hakkını
da korumakta; ayrıca çevre hakkını anayasada tanıyarak ekosistem
haklarını şu anki çağdaş yasalarda bulunan koruma düzeyine çıkar-
maktadır. Fakat tabii ki bu hak da yeterli değildir çünkü sadece insan
odaklı çevreyi değil; tüm ekosistemleri içine alacak düzeyde bir koru-
maya ihtiyaç vardır. Bunların dışında madde 166 ve 168 de ekosistem-