108 / 473
TBB Dergisi 2016 (122)
Yusuf Ziya POLATER
107
bireyler tarafından kullanılan ve yönetimin eylem, işlem ve kararları
hakkında bireylerin bilgi sahibi olmasını sağlayan bir haktır.
28
Günü-
müz demokrasilerinde bireyin bilgilenmesini içine sindiren yönetim,
şeffaf yönetimdir. Demokrasilerde siyasi iktidarın bireyden saklaya-
cağı bir şey olamayacağı kabul edildiği için, günümüzde demokrasi
ile şeffaf yönetim ve günışığında yönetim neredeyse eş anlamlıdır.
Devletlerin şeffaflaşması, kamu yönetiminin saydam bir yönetime ka-
vuşturulmasıyla birlikte, açıklık genel kural gizlilik ise istisna olarak
kabul edilmektedir. Bu yönetimlerde “
demokrasinin demokratikleştirilme-
si
” gibi yaklaşımlar ön plana çıkmaktadır.
29
Şeffaf yönetimin bilgilen-
dirme aşaması bilgilenmiş bireyi yaratır. Bilgilenmiş birey, sağlıklı ter-
cihleri ile siyasal ve demokratik katılımı sağlar. Bilgilenme, bu açıdan
günümüzün doğrudan demokrasisidir.
30
Özgür bireylerin olduğu de-
mokrasilerde şeffaflık adeta nefes alıp vermeye benzer.
31
Özay’a göre,
32
şeffaflığın sağlanması için gerekli olan üç unsurdan birincisi, idarenin
karar alma mekanizmasının tıpkı yargıda olduğu gibi, belli bir usule
bağlanmasıdır. Bunun içinde idari usul kurallarının tek ve genel bir
yasada belirlenmelidir. İkincisi bilgi edinme özgürlüğü ve son olarak
da idarenin karar alma toplantılarına isteyenin katılabileceği, alenili-
ğin sağlanmasıdır.
A. Şeffaflığın Tarihi Gelişimi
Tarihi olarak bakıldığında şeffaflığı bir yönetim politikası haline
getiren ilk ülkenin 1766 yılında yürürlüğe giren “
Basın Özgürlüğü Ka-
nunu
” ile İsveç olduğu kabul edilmektedir.
33
Buna rağmen batıda yöne-
timde şeffaflık İkinci Dünya Savaşı’na kadar totaliter yönetimlerin var-
lığı nedeniyle yeterince yaygınlaşamamıştır. İkinci Dünya Savaşı’nın
sonrasında batıda demokrasiye geçiş büyük oranda sağlanmıştır. Bu
durum, batıda gizlilik ve dışa kapalılığı benimseyen totaliter rejimle-
rin çökmesi ve yönetimde açıklık anlayışının önünü açmasıyla ilgilidir.
Şeffaflığın yaygınlaşmasında İsveç’i sırasıyla Finlandiya (1951), ABD
28
Yılmazoğlu, s. 6.
29
Hız/Yılmaz, s. 42.
30
Haşmet Sırrı Akşener/Ramazan Çakmakçı; Açıklamalı-Gerekçeli Bilgi Edinme
Hakkı Kanunu, Legal, İstanbul, 2004, s. 26.
31
Döner, s. 33.
32
Özay, s. 2-5.
33
Azer, s. 57; Döner, s. 18.