111 / 473
Bilgi Edinme Hakkının Sınırları ve Devlet Sırrı
110
Bilgi edinme hakkı, yönetimde keyfiliği önlemek, demokratik yol-
larla “
hesap sorabilmeyi
” sağlamak gibi işlevleri açısından demokrasi-
lerin vazgeçilmez unsuru haline gelmiştir. Bu anlamda bilgi edinme
hakkının demokratik bir rejimin gerekliliklerinden olduğunu söyle-
yebiliriz.
43
Bugün küreselleşmenin de etkisiyle yönetim anlayışında
önemli değişimler yaşanmaktadır. Gizli ve dışa kapalı bir yönetim an-
layışından şeffaf bir yönetime, yönetilenlerle olan ilişkilerin bizzat yö-
netim tarafından belirlenmesini öngören klasik yönetim modelinden
ve geleneksel ağır işleyen bürokratik yapılardan katılımcı uygulama-
lara geçilmektedir.
44
Bu dönemde vatandaşların ihtiyaçlarının karşılanmasına yönelik
şeffaf ve hesap verilebilir kamu hizmeti talepleri de hızla büyümek-
tedir. Sivil toplumda önemini artırmaktadır. Günümüz demokrasi-
lerinde yönetimler, toplumun bilgilenme kanallarını işleten ve bilgi
edinme hakkının kullanılmasını sağlayan açık ve şeffaf yönetimler-
dir. Bilgi edinme hakkı ise açık yönetimin en önemli unsurlarından
olması hasebiyle, bu hakkın en geniş ve en etkili şekilde tanınmama-
sı yönetimin şeffaflaşmasına engel olacaktır.
45
Bilgi edinme hakkı ve
buna ilişkin yasal düzenlemeler, toplumun daha demokratikleşmesi
ve yolsuzluğun engellenmesine katkı sağlaması bakımından önemli-
dir. Birçok devlette olduğu gibi ülkemiz için de bilgi edinme hakkı
yeni bir kavramdır. Bu konuda dilekçe hakkı kanunu istisna tutulursa,
doksanlı yıllara kadar ülkemizde herhangi bir gelişme görülmemiştir.
A. Uluslararası Hukukta Bilgi Edinme Hakkı
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin 19.
maddesinde;
46
herkesin görüş ve anlatım özgürlüğü hakkı olduğu ve
bu hakkın karışmadan görüş edinme ve herhangi bir yoldan ve hangi
ülkede olursa olsun bilgi ve düşünceleri arama, alma ve yayma özgür-
lüğünü içerdiği düzenlenmiştir. Bilgi edinme hakkının temelini oluş-
turan bu düzenleme, günümüzde giderek gelişen ve “
Article 19”
olarak
43
Hız/Yılmaz, s. 47.
44
Durmuş, s. 35.
45
Hız/Yılmaz, s. 45.
46
“Madde 19: Herkesin görüş ve anlatım özgürlüğüne hakkı vardır. Bu hak, karış-
masız görüş edinme ve herhangi bir yoldan ve hangi ülkede olursa olsun bilgi ve
düşünceleri arama, alma ve yayma özgürlüğünü içerir.”