109 / 473
Bilgi Edinme Hakkının Sınırları ve Devlet Sırrı
108
(1966), Norveç ve Danimarka (1970), Fransa (1978), Avusturya (1987) ve
Kanada (1983)
34
İngiltere, Güney Afrika, Bosna Hersek ve Bulgaristan
(2000) izlemiştir.
35
İngiltere gibi demokrasinin beşiği olarak ifade edi-
len bir ülkenin yakın zamana kadar Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nu
kabul etmemiş olması, devletlerin bu hakka yaklaşımını göstermesi
açısından dikkate değerdir.
ABD’de 1976 yılında, Gün Işığı Yasası (Sunshine Act) kabul edil-
miştir. ABD’de kabul edilen bu yasayla ortaya çıkan yapıya Gün Işı-
ğında Yönetim (Government in the Sunshine) adı verilmektedir. Bu
yasalarla ABD’de yönetimde açıklığın bir sistem olarak benimsendiği
görülmektedir.
36
ABD Yüksek Mahkemesi şeffaflığı, ABD Anayasa-
sının, hukukla bağlı idare ilkesinin en önemli kurumu olarak kabul
etmektedir. Nitekim ABD Yüksek Mahkemesi, şeffaflığın sosyal ve
endüstriyel hastalıklara karşı bir çare olduğu konusunda görüş bir-
liğine varmış ve kararlarında bu hususu yansıtmıştır. İşte tam da bu
nedenle, sağlam bir hesap verme yükümlülüğü şeffaflık ve açıklığı
sağlamanın vazgeçilmez bir aracı, şeffaflık ve açıklık da hesap verme
yükümlüğünü layıkıyla yerine getirebilmenin olmazsa olmaz bir ön-
koşuludur.
37
Bilgi edinme hakkı, ifade özgürlüğü çerçevesinde hem hak hem de
anayasal bir düzenleme olarak iki yüz yıldan daha fazla bir geçmişe
sahip gibi görünse de dünyada, bilgi edinme hakkına ilişkin uygula-
malar ve bilgi edinme hakkının işlevsel bir demokrasinin temel daya-
nağı olarak tanınması, 20. yüzyılın ikinci yarısıyla birlikte başlamıştır.
20. yüzyılın ikinci yarısında ve özellikle de son çeyreğinde, demokra-
tik değerlerin gelişimi, bilişim teknolojisindeki olağanüstü ilerlemeler,
ulus ötesi sermayenin talepleri gibi etkenler kamu yönetimlerini sahip
oldukları bilgileri paylaşmaya yöneltmiş ve bu paylaşım “
bilgi edinme
hakkı
” adıyla temel bir hak olarak kabul görmüştür.
38
34
Hız/Yılmaz, s. 41.
35
Azer, s. 62.
36
Özay, s. 5-6.
37
Durmuş, 21-22.
38
Azer, s. 59-60.