110 / 473
TBB Dergisi 2016 (122)
Yusuf Ziya POLATER
109
İKİNCİ BÖLÜM
BİLGİ EDİNME HAKKI VE SINIRLARI
I. GENEL OLARAK
Bilgi edinme hakkının devletler için çok eski bir kavram olmadığı-
nı daha önce ifade etmiştik. Bilgi edinme hakkı içinde bulunduğumuz
çağın ortaya çıkardığı yönetim anlayışının ve anayasal gereksinimle-
rin sonucu olarak ortaya çıkmıştır. Haklar sıralamasında; özgürlükler
ile siyasi ve medeni haklarla ilgili olan birinci kuşak haklar, ekonomik
ve sosyal haklarla ilgili olan ikinci kuşak haklardan sonra ortaya çıkan
çevre hakkı, barış hakkı, genetiğe ilişkin haklar ve internet hakları gibi
üçüncü kuşak haklar arasında kabul edilmektedir.
39
Çağdaş, demok-
ratik ve hukuka bağlı bir yönetimde katılımcı, şeffaf, hesap verebilir,
insan hak ve özgürlüklerini esas alan bir kamu yönetiminin oluşturul-
ması esastır. Bu tür yönetimlerde kamu hizmetlerinde halka yakınlık,
halkın denetimine açıklık, dürüstlük gibi özellikler temel ilke olarak
benimsenmiştir. Bu temel ilkenin sağlanmasının en önemli araçların-
dan birisi de bilgi edinme hak ve özgürlüğüdür.
40
II. BİLGİ EDİNME HAKKI VE ÖNEMİ
Bilgi edinme hakkı; herhangi bir müdahale olmadan kamuya açık
kaynaklardan bilgi edinebilmeyi garanti altına alan bilgi alma özgür-
lüğünden öte, başta devletin elinde olan bilgi ve evraklar olmak üzere,
genel olarak erişilebilir olmayan bilgi kaynaklarından bilgi alabilmeyi
garanti eden bir haktır.
41
Bilgi edinme, sadece bireylerin çıkarını koru-
mak için değildir, aynı zamanda, bu hak, idareyi geliştirmenin bir ara-
cı olarak da değerlendirilmelidir. Bu bakımdan bilgi edinme hakkıyla,
ulusal savunma ve dış ilişkiler gibi sınırlandırılması zorunlu görülen
alanlar dışında idarenin elinde bulunan bilgi ve belgeye ulaşmaya
imkân tanınmaktadır. Bu şekilde vatandaşlara önemli bir denetleme
yetkisi aktarılarak kamu yönetiminin yolsuz faaliyetlerde bulunması-
nı, idarenin kusurlu eylem ve işlemler gerçekleştirmesini engellemeye
matuf bir haktır.
42
39
Hız/Yılmaz, s. 39.
40
Hız/Yılmaz, s. 1.
41
Döner, s. 95.
42
Özkan, s. 21.