dergi 123

Siyasî İstikrar Temelli Koalisyon Eleştirileri: Anayasa Hukuku Açısından Ampirik Bir Analiz

I. Giriş

Çağdaş demokrasilerde “koalisyon” kavramı; iki veya daha faz-

la siyasî grup veya aktörün ortak amaç(lar) üzerinde uzlaşmaları, bu

amaç(lar)a ulaşmak için güç birliğine gitmeleri ve anılan bu ortak

amaç(lar)a ulaşma sürecinde aktif bir iletişim ve işbirliği içine girme-

lerini ifade etmektedir.

Bu niteliğiyle koalisyonlar; seçim ittifakları,

siyasî bloklar, ortak adaylar etrafında birleşme gibi pek çok farklı bi-

çim ve içerikte karşımıza çıkabilmektedir. Bununla birlikte, anayasa

hukukunda koalisyon denildiğinde ilk akla gelen şey; parlamentoda

yer alan siyasî partiler arasında gerçekleşen ve çoğu zaman bir hü-

kümet kurma amacına yönelen siyasî işbirlikleridir. Gerçekten de ko-

alisyonlar, yürütme organının siyasî açıdan esas yetkili kanadı olan

hükümetin yasamanın içinden çıktığı ve yasama organına karşı siyasî

açıdan sorumlu olduğu

çağdaş parlamenter sistemlerde ve türevlerin-

de sıklıkla karşılaşılan bir olgudur.

Bununla birlikte, Ülkemiz’de koalisyon olgusuna daha mesafe-

li yaklaşan; parlamenter sistemlerde koalisyon hükümetlerini siyasî

belirsizlik, istikrarsızlık ve darboğazlarla özdeş tutan bir anlayışın

giderek yaygınlık kazandığı görülmektedir. İşte bu çalışmada yapıl-

ması arzulanan şey; özet niteliğindeki bazı verilerden yararlanarak,

çağdaş demokrasilerde ve özellikle de parlamenter hükümet sistemle-

rinde koalisyon olgusu ile siyasî belirsizlik, istikrarsızlık ve darboğaz-

lar arasında kurulan bu doğrudan ilişkinin sorgulanması ve anayasa

hukuku alanında koalisyon olgusu ile koalisyon hükümetlerine daha

dengeli bir bakış açısı önerilmesi olacaktır.

II. Çağdaş Demokrasiler, Çok Partilik ve Koalisyonlar

Temsilî demokrasilerin ortaya çıkışı, görece yeni bir olgudur. Ger-

çekten, temsilî demokrasilerin ve bunların yaşam alanı olan parla-

mentoların bugün bildiğimiz anlamıyla kurumsallaşmasının tarihi;

William M. Downs, “Coalition”, International Encyclopedia of The Social Scien-

ces, Vol. I, Der. William A. Darity Jr., MacMillan Social Science Library, USA 2008,

s. 586.

Parlamenter sistemin bu tanımı için bkz. Leon D. Epstein, “Parliamentary Govern-

ment”, International Encyclopedia of the Social Sciences, V. 11, Der. David L. Sills,

Macmillian and Free Press, New York 1968, s. 419.