449 / 497
Eski Yunan Yargı Sistemi: MÖ IV. Yüzyılda Atina’da Yargıçlar ve Mahkemeler
448
kararı verdikleri kişilere oy hakkı vermemiştir.
96
Bu ifade Prytaneum
Mahkemesi’nin verdiği yargı kararlarının önemine işaret etmektedir.
MÖ V ve IV. yüzyıllarda kent devletlerinde şekillenen sınıf egemenliği
sistemi, özellikle Atina’da hukuk ve adaletin görece olduğu düşünce-
sini pekiştirir. Bu sisteme karşı çıkan Epikuros “
mutlak bir adalet hiçbir
zaman olmamıştır, yalnızca bir insanın bir başkasından zarar görmesini ön-
lemek için toplumsal ilişkilerde ulaşılmış, yerden yere ve zamandan zamana
değişen bir anlaşma
” olduğunu ileri sürerken, Platon da Thrasymakhos
aracılığıyla “
adaletin yönetici sınıfın çıkarı olduğunu
” ifade eder
97
.
Sonuç
Günümüze ulaşan en eski ve önemli hukuk belgesi MÖ VII. yüz-
yıla ait Drakon’un adam öldürme davalarıyla ilgili uyuşmazlıkları ve
izlenmesi gereken yöntemleri belirleyen Cinayet Yasası’dır. MÖ VI.
yüzyılda Solon’un siyasi, sosyal ve ekonomik reformları söz konusu
çağın ihtiyaçlarını karşılamamakla kalmamış, Atina’nın gelecekte iz-
lemesi gereken iç siyasetin temel dinamiklerini belirleyecek nitelikte
de etkili olmuştur. Bu dönemde meydana getirilen devlet teşkilatı ve
kurulları varlığını yüzyıllarca sürdürmüş, hatta sonraki devletlerin
teşkilat ve yasalarına örnek oluşturmuştur. Atina için anayasal ve eko-
nomik konuların yanı sıra hukuk alanında yasalar hazırlayan Solon,
Atina hukukunu toplumun örf, adet ve geleneklerden ayıran en temel
özellik olan devlet güvencesi altına alınmasını sağlamıştır. Bunun
için Halk Mahkemelerini (
Heliaia
) oluşturarak haksızlığa uğradığını
düşünen herkesin mahkemelere başvurarak hakkını arayabilmesinin
önünü açmıştır. Halk Mahkemeleri yasaların anayasaya uygunluğunu
denetleme ve bir vatandaşın itirazı üzerine konuyu görüşüp verecek-
leri kararla, ilgili yasayı yürürlükten kaldırabilirdi. Söz konusu mah-
kemeler üst düzey devlet memurlarının sınanması, görevlerinin biti-
minde hesap sorulması yetkisine sahipti. Ephialtes, “anayasa yargısı”
anlamına gelen
Graphe Paranomon
yasasını çıkararak, vatandaşların
yasalara aykırı hareket etmelerine engel olmayı ve anayasal düzenin
96
Plutarkhos, Solon XIX. Şurada: Yaşamlar I (Çev. M. Mete) İstanbul, İdea Yayınevi,
2005.
97
George Thomson, Aiskhylos ve Atina (Çev. M. H. Doğan), İstanbul, Payel Yayı-
nevi, 1990, s. 333-334; Platon, Devlet (Çev.S. Eyüboğlu- M. A. Cimcoz), İstanbul,
Remzi Kitabevi, 8. Basım, 1995, 338a, s. 29.