Dergi(124)

TBB Dergisi 2016 (124)

Mustafa BABAYİĞİT

193

Fransa’da kanunların anayasaya uygunluğunun denetiminde ‘ön-

denetim’ uygulanmaktadır. Bu öndenetim sayesinde Türk hukukunda

yukarıda dile getirilen sıkıntılar Fransa’da yaşanmamaktadır. Fransız

Anayasası’nın sistemi bu yönden, yürürlüğün geçmişe etkili bir şekil-

de durdurulması önlemine gerek duyulmaması yönünden en etkili

yöntemdir. Fransa Anayasası’na göre, yasalar yayınlanıp yürürlüğe

girmeden önce Fransız Anayasa Konseyi tarafından Anayasa’ya uy-

gunluk denetiminden geçirilmektedir. Bu nedenle de anayasaya aykırı

olan kanunun ya da kanun hükmündeki kararnamenin uygulanma

olasılığı ve dolayısıyla bireyler üzerinde Anayasa’ya aykırı sonuçlar

ortaya çıkarma olasılığı ortadan kalkmaktadır. Konsey’e başvuru ya-

sanın yayımlanmasını ve yürürlüğe girmesini askıya aldığı için, ince-

leme sonuna dek geçici durdurma kendiliğinden işlemektedir

. Bu uy-

gulama yasa yapım gücünün bireysel haklar aleyhine kullanılmasının

önüne geçtiği kadar erkler arasındaki çek balansı da sağlamaktadır.

Bu şekilde bir erk diğer erki baypas edememektedir.

Diğer taraftan, Almanya, İtalya ve Portekiz gibi ülkelerde Ana-

yasaya aykırı bulunmaları nedeniyle bir kanun maddesinin iptaline

hükmedilmesi halinde, iptal kararı geçmişe yürür şekilde hüküm ve

sonuç doğurmaktadır. Burada iptal kararına konu yasa, yasanın ilk

yayımı tarihinden itibaren yürürlükten kalkmaktadır

Federal Almanya Anayasası’nda Anayasa Mahkemesi karar-

larının geriye yürüyüp yürümeyeceğine ilişkin düzenleme yoktur.

Ancak Federal Alman Anayasa Mahkemesi’nin kuruluş, yetki ve

işleyişini düzenleyen kanunda Yüksek Mahkemenin verdiği iptal

kararlarının geriye yürüyeceği ilkesi benimsenmiştir. Almanya’da

anayasaya aykırı olan kanunun baştan itibaren batıl olacağı ve

AYM kararının burada açıklayıcı bir hüküm tesis ettiği düşüncesi

hâkimdir. Yani AYM kararı ile anayasaya aykırılığı tespit eder ve ip-

tal edilen kanun baştan beri hükümsüz olur. Bu durum kararın açık-

layıcı fonksiyonu olduğunu göstermekte olup, iptal kararının geriye

Bahadır Kılınç, Anayasa ve İdare Hukukunda Yürütmenin Durdurulması,

Adil Yayınevi, Ankara,1998, s. 137; İbrahim Özden Kaboğlu, Anayasa yargısı:

Avrupa Modeli ve Türkiye, İmge Kitabevi, Ankara 2007, s. 54; Zehra Odyakmaz,

“Yürürlüğü Durdurma” Anayasa Yargısı, C. 12, Ankara 1995 s. 154; Cansel, s. 91.

Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi, Cilt I-II, 1. Baskı, Ekin

Yayınları, Bursa 2011, s. 814-815.