199 / 561
Türk Hukukunda Anayasa Mahkemesi Kararlarının Geriye Yürümezliği Sorunu...
198
fete, eşitliğe ve adalete aykırı olacağı da öğretide vurgulanmaktadır.
39
İptal kararının geriye yürümezliği kuralı, çoğu kez iptal kararının iş-
levini ve etkinliğini azaltmakta, adeta boş bir seremoniye dönüştür-
mektedir.
40
Bundan dolayı Anayasa mahkemesi dolaylı olarak iptal kararları-
nın geçmişe etkili sonuçlar doğurmasını sağlayacak arayışlara girmiş-
tir.
41
Aslında Anayasa Mahkemesi geçmişe etkili yürütmeyi durdur-
ma kararı ile anayasal yargıya etkinlik, hukuk devletinde hukuksal
aykırılığa karşı hukuksal önlem alınması yönündeki işleve işlerlik
kazandırmış olacaktır. Bu doğrultuda haksız iktisaplarını iadesi hak-
kındaki 6195 sayılı Yasa’nın iptali için açılan davada Anayasa Mahke-
mesi iptal kararının geriye yürüyeceğini öngörmüş fakat bu konunun
kendisini değil uygulamayı ilgilendireceğini söyleyerek ilgili kanunu
iptal etmiştir.
42
Aslında AYM’nin bu içtihadından hareketle Anayasa-
ya açık aykırılık bulunan ve daha sonra iptal edilmesinin bireyler ba-
kımından sonuç doğurmayacağı hallerde geçmişe etkili yürürlüğün
durdurulması kararı verilmesine bir engel olmadığı görülmektedir.
Zira gerçekte, “iptal kararı geriye yürümez” hükmü sakatlıklar kura-
mına bir istisna değil, fakat iptal kararlarının kazanılmış hakları ve
hukuksal kararlılık kazanmış durumları etkilememesi ilkesinin aşırı
bir biçimde anlatımıdır. Diğer bir ifade ile bu hükmün amacının kaza-
nılmış hakları saklı tutmak, hukuksal kararlılığı ve dolayısıyla kamu
düzenini korumak olduğu ortaya çıkmaktadır.
Görüldüğü üzere, eşitsizlik yaratmama ve Anayasa’ya aykırı olan
bir kanunun kişilerin hukuki durumuna sirayet etmesini önleyerek
hakkaniyete uygun bir sonuca varma ile Anayasa Mahkemesi iptal
kararlarının geriye yürümeyeceği yönündeki hükmün nasıl bağdaşa-
cağı önemli bir sorun olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu noktada hük-
mün Anayasa’daki geriye yürümezlik ilkesinin lâfzî yorumunun değil
amaçsal yorumunun dikkate alınması gerekmektedir. Zira Anayasa
39
Cansel, s. 94; Bilge, s. 367.
40
Sait Güran, “Anayasa Yargısında Yürütmenin Durdurulması”, Anayasa Yargısı, S.
2, Ankara 1986, s. 157; Mehmet Akif Tutumlu, “Anayasa Yargısında Yürütmenin
Durdurulması Üzerine”,
Türkiye Barolar Birliği Dergisi
, S. 5, Y. 1989, s. 745-748.
41
Pertev Bilgen, “ Kanunların Uygulanmasının Anayasa Mahkemesi Tarafından
Durdurulması” Anayasa Yargısı, C. 12 Ankara 1995, s. 182-183.
42
Cansel, s. 96; AYM, 1963/124 E., 1963/243 K., 11.10.1963 T. (AMKD. C. I, s.343).