Dergi(124)

Tasarrufun İptali Davalarının Kamu İcra Hukuku ve Genel İcra Hukuku Çerçevesinde Özel...

450

leme konusu bakımından önemli olan ayrım; dava şartlarının genel

dava şartları ve özel dava şartları olarak bir ayrıma tâbi tutulup ince-

lenmesidir. Buna göre HMK’nın 114. maddesinde sayılan dava şartları

tüm davalar bakımından geçerlilik taşıyan şartlar olması nedeniyle

bunlar genel dava şartları olarak adlandırılır.

Aynı maddenin ikinci

fıkrasında ise, “

Diğer kanunlarda yer alan dava şartlarına ilişkin hükümler

saklıdır

.” ifadesi yer alır. Buna göre, HMK’da sayılan genel dava şart-

larına ek olarak bazı münferit davalarda özel bir takım dava şartları

öngören düzenlemeler vardır.

İnceleme konusu ile ilgili olan en güzel

örnek, İİK’na göre iptal davası açılabilmesi için alacaklının elinde aciz

vesikasının bulunması gerektiğinin İİK’nın 277/1-b,1’de açıkça düzen-

lenmiş olmasıdır. Ayrıca borçtan kurtulma davası için davacı borçlu-

nun alacağın %15’i oranında teminat yatırması gerektiği (İİK m. 69),

terk nedeniyle boşanma davası açılabilmesi için davalı eşe ihtar kara-

rının tebliğ ettirilmesi ve ihtar kararının tebliğinden itibaren iki ayın

geçmesi gerektiği (MK m. 164/2) ilgili özel kanunlarında açıkça dü-

zenlenmiş özel dava şartlarına örnektir. Genel ve özel dava şartlarının

önemi, davanın esastan görülüp karara bağlanabilmesi için, varlığı ya

da yokluğunun hâkim tarafından davanın her aşamasında kendiliğin-

den gözetilebilmesi ve taraflarca da eksikliğin davanın her aşamasın-

da ileri sürülebilmesidir (HMK m. 115/1). Dava şartlarının eksik olma-

sı halinde, davanın usulden reddedilmesi gerekir. Ancak dava şartı

noksanlığının giderilmesi mümkün ise, bunun tamamlanması için

kesin süre verilir. Bu süre içinde dava şartı noksanlığı giderilmemişse

dava, dava şartı yokluğundan dolayı usulden reddedilir. Dava şartları

mevcut ise, ancak bu takdirde, davacı tarafından dava ile talep edilen

hakkın (esas talebin) haklı olup olmadığı incelemesine geçilir.

Bütün açıklamalara rağmen kanunda düzenlenen bir hususun

özel bir dava şartı olup olmadığını tespit etmek her zaman kolay değil-

dir. Bu durumda, özellikle, belirtilen şartın davanın esasını inceleme-

ye engel olup olmadığına ve hâkim tarafından kendiliğinden dikkate

alınıp alınmadığına bakmak gerekir.

şartları toplu bir biçimde belirlenmiştir. (Karslı, Medeni Muhakeme Hukuku, s.

455).

Karslı, Medeni Muhakeme Hukuku, s. 465.

Pekcanıtez/Atalay/Özekes, Medenî Usûl Hukuku, s. 362.