477 / 561
Tasarrufun İptali Davalarının Kamu İcra Hukuku ve Genel İcra Hukuku Çerçevesinde Özel...
476
Alacağın iptale konu tasarruftan önce doğması şartı içtihat ile
kabul edilmiştir.
163
Yargıtay tarafından getirilen bu şartın temelinde,
alacaklının borçlunun malvarlığına güvenerek işlem yapması yatar.
Borçlunun malvarlığını daha önceden devretmiş olmasına rağmen
alacaklı onunla hukuki işlem yapıyorsa, alacaklının bu hukuki işlem-
den kaynaklanan alacağını alıp alamayacağına ilişkin riski üstlendiği
kabul edilir.
Yargıtay tarafından İİK bakımından açılan tasarrufun iptali dava-
larında getirilen bu şartın, amme alacakları içinde uygulanıp uygu-
lanmayacağı hususunda öğretide görüş birliği yoktur. Bir görüşe göre,
amme alacağının (İİK açısından da özel hukuktan doğan alacağın),
iptali istenen tasarruftan önce doğması gerekir.
164
Bir başka görüş ise,
6183 sayılı Kanun’da (özel hukuktan doğan alacaklar yönünden İİK’da)
buna ilişkin bir düzenlenme olmaması nedeniyle alacağın tasarruftan
önce doğmuş olması dava şartı sayılamaz.
165
İsviçre ve Alman öğreti-
sinde de, alacaklının, alacağının doğum tarihi, iptale tabi tasarruftan
sonraki bir tarih olsa bile, iptal davası açabileceği kabul edilir.
166
Bu açıklamalar ışığında amme alacaklarının doğum tarihini ve
özelliklerini incelemek gerekir. Amme alacağı vergiyi doğuran olayın
ortaya çıkması ile doğar.
167
Vergiyi doğuran olay çeşitli şekillerde orta-
ya çıkar. Bir olay, bir durum, bir eylem olabileceği gibi bir sözleşme, bir
üretim veya bir tüketim de olabilir.
168
Böyle bir olayın meydana gelme-
163
“Anılan Yasa uyarınca açılan iptal davasında amaç, amme alacağının tahsilini sağ-
lamak üzere vergi borcunun doğumundan sonra yapılan tasarrufların butlanına
hükmetmektir. Somut olayda davacının vergi alacağı 25.11.1998 tarihinde başla-
makta ve daha sonraki tarihleri kapsamaktadır. Hâlbuki tasarruf tarihi 28.08.1998
tarihlidir. Bu durumda tasarruf borcun doğumundan önce gerçekleştiğinden iptal
davasına konu olamaz.” Yarg. 15. HD, 21.04.2004, 444/2263, nak: Öncü, s. 73.
164
Şimşek, s. 209; Güneren, s. 1218; Kuru, İcra ve İflâs Hukuku El Kitabı, s. 1199; Can-
dan, s. 152.
165
Uyar/Uyar/Uyar, İcra ve İflas Hukukunda Tasarrufun İptali Davaları, s. 842; Kos-
takoğlu, s. 14; Toktaş, s. 60; Öncü, s. 74; Berkin, N.: İflas Hukuku. İstanbul 1970,
s. 508; Üstündağ, İflas Hukuku, s. 284; Yıldırım, s. 288; Altay, s. 675; Toktaş, s. 59.
Ayrıca Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’nin önceden görüşü de bu yöndeydi (Yarg. 13.
HD., 25.6.1979, 3011/3730, ABD 1979/5, s. 101).
166
Yıldırım, s. 288; Üstündağ, İflas Hukuku, s. 284.
167
Vergiyi doğuran olay kavramı Vergi Usul Kanunu’nun 19. maddesinde tanımlan-
mıştır. Buna göre; “Vergi alacağı, vergi kanunlarının vergiyi bağladıkları olayın
vukuu veya hukuki durumun tekemmülü ile doğar. Vergi alacağı mükellef bakı-
mından vergi borcunu teşkil eder.”.
168
Eren/Şişman, s. 780.