Dergi(124)

Uluslararası Hukuk Açısından Sığınma, Göç, Nüfus Mübadelesi Vatansızlık...

510

1949 Cenevre Sözleşmelerinin ortak 3. maddesi ile 1954 Lahey

Sözleşmesi’nin 19. maddesinde yer alan “uluslararası olmayan silahlı

çatışma” kavramı, anılan Sözleşmelerde doğrudan tanımlanmamıştır.

Buna karşılık, 1977 tarihli II. Protokol’ün 1. maddesi tümüyle söz konu-

su kavramın tanımına ayrılmıştır. Anılan Protokolün 1/1. maddesine

göre uluslararası olmayan silahlı çatışmalar, “

Bir Yüksek Akit Tarafın ül-

kesinde, bu Tarafın silahlı kuvvetleri ile sorumlu bir komutanın yönetiminde,

ülkesinin bir bölümünde sürekli ve düzenli askeri harekat yürütmeye izin ve-

recek ve bu Protokolü uygulayacak düzeyde denetim sağlayan ayrılıkçı silahlı

kuvvetler ya da örgütlenmiş silahlı gruplar arasında geçen silahlı çatışmalar

”

olarak tanımlanmıştır. Protokolün 1/2. maddesinde ise “

Bu Protokol,

silahlı çatışma olarak değerlendirilmeyen, sokak hareketleri, ayrı ayrı ve ön-

görülmeyen bir biçimdeki şiddet eylemleri ve benzeri öteki eylemler gibi

iç

gerginlik

ve iç karışıklık

durumlarında uygulanmayacaktır

.” hükmü yer

almaktadır.

1949 Cenevre Sözleşmeleri’nin ortak 3. maddesi ve 1954 Lahey

Sözleşmesi’nin 19. maddesinde yer alan “uluslararası olmayan silahlı

çatışma” kavramının anılan Sözleşmelerde tanımlarınına yer veril-

memiş olması nedeniyle, öğreti özellikle son yıllarda bu Sözleşmeler-

deki uluslararası nitelikte olmayan silahlı çatışma kavramının kapsa-

mının 1977 Protokolündeki kavramdan daha geniş olduğu görüşünü

taşımaktadır. Kavramın tanımının yapılması çabaları çerçevesinde

en geniş ölçüde paylaşılan görüş, Uluslararası Kızılhaç Komitesi’nin

oluşturduğu bir uzmanlar komisyonunun raporunda yer alan görüş

olup, anılan ortak 3. madde anlamında bir silahlı çatışmanın başkaldı-

rı eyleminin topluca (kollektif nitelikli) olduğu ve en azından (asgari)

bir örgütlenmeyi sağladığı zaman gerçekleşeceğini öngörmektedir. Bu

görüşe göre, bu nitelikte bir silahlı çatışmanın varlığına karar verebil-

mek için şu öğelerin değerlendirilmesi gerekmektedir:

i) çatışmaların süresi;

ii) çatışmalara katılan başkaldıran grup elemanlarının sayısı ve

örgütlenmesi;

iii) ülkenin bir bölümünde yerleşme ya da eylemde bulunma du-

rumları;