516 / 561
TBB Dergisi 2016 (124)
Özden SAV
515
rafsa, uygulanması gereken insancıl muamele kuralları daha geniş ol-
duğundan, bunlar uygulanacaktır.
Uluslararası silahlı çatışmalar sırasında sivil halkın korunması:
Silahlı çatışmalarda sivil halkın korunması rejiminin doğrudan
doğruya ve ayrıntılı biçimde düzenlenmesi 1949 Harp (Savaş) Sırasın-
da Sivillerin Korunması Cenevre Sözleşmesi ile düzenlenmiştir. Daha
sonra 1977 tarihli I. ek Protokol anılan Sözleşmeyi tamamlayıcı nitelik-
te bir takım kurallar getirmiştir.
1949 Sözleşmesinin 4/1. maddesi, korunacak kişileri “çatışma ya
da işgal durumunda çatışan bir tarafın ya da işgal gücünün herhangi
bir biçimde yetkisi altında bulunan ve uyruğu olmayan kişiler” olarak
tanımlar. Böylece, çatışan taraf devletin uyruğu olan kişiler ilgili dev-
letin ulusal mevzuatı ile bağlı olup, özel koruma rejimi altına girmez-
ler. Buna karşılık, 1977 tarihli ek I. Protokolün 50. maddesi, Protokol
hükümleri, silahlı çatışma hukuku kuralların kısa bir özetini oluştur-
duğundan, savaşçı olmayan sivillerin tamamına uygulanacaktır.
Çatışma halinde sivil halka ilişkin alınabilecek güvenlik önlemleri
arasında, diğerlerinin yanında, “zorunlu ikamet” (
assigned residen-
ce
) ve “gözaltı” (enterne edilme/
internment
) rejimi altına koymak da
bulunmaktadır. Böyle bir rejimin uygulanabilmesi için, çatışan dev-
letin korunan sivil halka ilişkin denetim önlemlerini yeterli görme-
mesi (1949 tarihli IV. Sözleşme
47
) ve bunun kesinliğine inanması
48
ge-
rekmektedir
49
. Gözaltında tutulan sivil kişilere cezaî konularda olağan
olarak ülke devletinde geçerli olan mevzuat uygulanmaktadır.
Çatışan tarafların işgal ettiği bir ülkede bulunan sivil halka uygu-
lanan özel rejime göre ise, işgal edilen ülke devletinin yurttaşı olma-
yan ve korumadan yararlanabilecek kişiler ülkeyi terk etmeyi istemek
hakkına sahip bulunmaktadırlar
50
. İşgal edilen ülke yurttaşları ile
orada kalmayı sürdüren üçüncü devlet yurttaşı
siviller
in, topluluğun
güvenliği ve kaçınılmaz askeri gereklilik doğmadıkça, başka bir yere
47
IV. Sözleşme m. 41
48
IV. Sözleşme m.42/1
49
Pazarcı, a.g.e., Sh. 246
50
IV. Sözleşme m. 48