Dergi(124)

Uluslararası Hukuk Açısından Sığınma, Göç, Nüfus Mübadelesi Vatansızlık...

514

karşıya bulunulması için

devletin egemenlik alanı içinde toplumun bütünü-

ne ya da bir bölümüne yönelik

olağan dışı

nitelikli gerçek ya da yakın

bir tehlikenin varlığı

aranmaktadır. Buna göre devletlerin, örneğin

A.İ.H.S.nin 15 inci maddesinde kabul edilen bu tür olağan üstü du-

rumlarda, Sözleşmenin yaşam hakkı (m.2), işkence ve kötü muamele

(m.3), kölelik (m.4), suç ve cezaların yasalarda önceden öngörülmüş

olması (m.7) hükümleri saklı kalmak kaydıyla, durumun gerektirdi-

ği ölçüde ve uluslararası hukuktan kaynaklanan öteki hükümlere ters

düşmemek üzere, Sözleşme hükümlerini Avrupa Konseyi’ne yapacak-

ları bir bildirim sonucu geçici süre uygulamayabilecekleri kabul edil-

mektedir.

Uluslararası nitelikte olmayan silahlı çatışmalara ilişkin bazı belir-

sizlikler sürdüğü için, silahlı çatışmaların yürütülmesine ilişkin belir-

sizlikler de giderilmiş değildir. Nitekim 1949 Cenevre Sözleşmeleri’nin

ortak 3. maddesi yalnızca çatışma dışı kalmış kişilerin insancıl amaçlı

korunması hedefiyle sınırlı kalırken, 1977 tarihli ek II. Protokol de 13-

18. maddeleri aynı amacı gütmekte ve silahlı çatışmaların yürütülme-

siyle doğrudan ilgili olan kuralları içermemektedir.

Uygulanan uluslararası hukuk, uluslararası nitelikte olmayan si-

lahlı çatışmalarda taraflara “savaşçı” sıfatını kazandırmaz. Böylece,

uluslararası olmayan silahlı çatışmalara katılan kişilere “savaşan” ya

da “ayaklanan” sıfatı tanınmadıkça

bu kişilerin herhangi bir ulusla-

rarası hukuk statüsü kazanamamış olmaları dolayısıyla eylemlerinin

de uygulamada

ulusal ceza yasaları

na bağlı olarak değerlendirildiği

görülmektedir

. Ancak, sözkonusu ulusal ceza yasaları, ilgili devle-

tin bağ

ıt

lı olduğu evrensel ya da bölgesel insan hakları antlaşmala-

rına aykırı düş

melidir. Ayrıca, 1949 Cenevre Sözleşmesi’nin ortak

3. maddesi günümüzde yapılageliş hukuku değeri kazandığı için, bu

tür çatışmalara katılan kişilerin teslim olma, yaralanma, hastalanma

vb. nedenlerle ‘çatışma dışında’ kaldıkları andan başlayarak devlet

(hükûmet) kuvvetlerinden “insancıl muamele” görmeleri gerekir. Eğer

silahlı çatışmaların geçtiği ülke devleti 1977 tarihli ek II. Protokole ta-

‘Savaşan’ statüsünün tanınması için bkz. Hackworth, Digest Of International

Law, Sh.319

Pazarcı, Ibid., Sh. 293; Fatma Taşdemir, “İnsan hakları hukuku ve insancıl hukuk

açısından Türkiye’nin ayrılıkçı terör örgütü PKK ile mücadelesi”, Gazi Üniversi-

tesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVI, Y. 2012, s.107-146