519 / 561
Uluslararası Hukuk Açısından Sığınma, Göç, Nüfus Mübadelesi Vatansızlık...
518
bünyesinde kaleme alınan sınıraşan akarsuların ulaşım dışı amaç-
larla kullanılmasına ilişkin taslak maddelerin kabulü amacıyla
toplanan diplomatik konferansta bir oydaşma sağlanamamıştı.
Sözleşme’nin imzaya açılmasından sonraki sürede,
d
.
1982 yılında uluslararası düzlemde öne çıkan çevre korunması so-
runu içinde su hakkı
1982
yılında Rio de Janeiro
Dünya Çevre
ve Kalkınma Zirvesi
’nde kabul edilen
Bildirge
ve
Gündem 21
başlıklı eylem planında yer aldı. Böylece, her devletin, egemenliği
altındaki yerlerde bulunan doğal çevre ve doğal kaynakları sür-
dürülebilir biçimde kullanması ilkesi kabul edildi ve giderek ya-
şama geçirildi. Su, devletlerin, tek başlarına ya da işbirliği halinde,
“yoksulların temiz su ve hijyen altyapısına (
sanitation
) erişimini
sağla”mak
55
ilke olarak kabul edildi. Koşut biçimde,
1994
yılında
Kahire
’de toplanan
Nüfus ve Kalkınma Konferansı’
nda kabul
edilen
Bildirge’
de, insanın, “sürdürülebilir kalkınma kaygısının
temelinde yer aldığından, doğayla uyum içinde, sağlıklı ve üret-
ken bir yaşam sürmek, kendisi ve ailesi için yeterli gıda, giyim,
ev, su ve hijyen altyapısı da dahil, yeterli yaşam koşullarına sahip
olma hakkı” bulunduğu belirtilmişti
56
.
e
.
Özetlenen belgeler ve çabalar sonucunda BM Genel Kurulun-
da “herbir devletin, herkesin ulaşılabilecek en yüksek fiziksel ve
zihinsel sağlık standardına sahip olma hakkını kabul et”mesi
dolayısıyla, devletlerin, ölü doğum, bebek ölümü oranlarını dü-
şürmek, çocukların sağlıklı biçimde gelişmesini sağlamak üzere
gerekli önlemleri alacakları, çevre ve endüstrideki sağlık koşulla-
rının iyileştirilmesi, salgın, yöresel, mesleki ve diğer hastalıkların
55
Ne var ki, Dünya Çevre ve Kalkınma Zirvesi’nde kabul edilen Bildirge ve Gün-
dem 21’in içeriği ile şimdi insan hakları antlaşmalarına dayanılarak geliştirilen
bir “su hakkı”na dayanılarak, su bakımından varsıl olan devletlerden ellerindeki
su fazlasını su yoksulu devletlere vermesinin istenemeyeceği tartışmasızdır. Bu
bağlamda, örneğin su kaynakları çok oluğu bilinen Kanada, A.B.D. İsviçre gibi
devletlerin sözkonusu karar tasarıya ortak sunucu olmadıkları görülmüştür.
56
2. İlke’nin İngilizcesi şöyledir: “Human beings are at the centre of concerns for
sustainable development. They are entitled to a healthy and productive life in
harmony with nature. People are the most important and valuable resource of any
nation. Countries should ensure that all individuals are given the opportunity to
make the most of their potential. They have the right to an adequate standard of
living for themselves and their families, including adequate food, clothing, hou-
sing, water and sanitation”.