131 / 437
AİHM ve Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Gizli Tanıklara Soru Sorma Hakkının ...
130
rarında
26
AİHM, tanığın huzurda bulunması gerekli olanlar olmadan
istinabe suretiyle ifadesinin dinlenmesini, gizli tanığın ifadesinin gü-
venilirliğinin sınanması bakımından yeterli görmemiş; yerel mahke-
menin yeterli özeni göstermediğine karar vermiştir.
3- Tanığa soru sorma hakkı, mevcut olduğu ileri sürülen tehlike
ile orantılı sınırlandırılmalıdır. Diğer bir ifade ile tanığın menfaatleri
korunmakla birlikte savunma haklarına daha az zarar verecek başka
bir yöntem kullanma imkânı varsa öncelikle bu yol tercih edilmeli-
dir.
27
Balta ve Demir /Türkiye
kararında (§ 58) AİHM, tanığın duruşma
salonundan başka bir salonda dinlenmesi ve sanıkların görüntülü ve
sesli aktarma sistemi aracılığıyla soru sorma haklarını kullanabilme-
si imkânı yasal olarak bulunduğu halde, Ağır Ceza Mahkemesinin iç
hukukta öngörülen bu yöntemi gerekçesiz olarak uygulamamış ol-
masını, ihlal nedeni olarak kabul etmiştir. Ayrıca yine aynı kararda
28
AİHM, ulusal mahkeme tarafından verilen karar gerekçesinde, sanı-
ğın haklarını daha az kısıtlayacak tedbirlerin tanığı koruma amacına
yeterli olup olmadığının tartışılmadığını ifade etmiştir. Kısaca AİHM,
yapılan kısıtlamanın gerekli ve yeterli olduğunun gerekçeli kararda
mutlaka tartışılması gerektiğini ifade etmektedir.
4- Tanığa soru sorma hakkının muhakemenin herhangi bir aşa-
masında en az bir kez kullandırılmış olması ve güvenilirliğininin sor-
gulanabilmesi için savunma makamına yeterli imkânların sağlanmış
olması gereklidir.
29
Ancak AİHM, bu kurala istisna kabul etmektedir.
Al-Khawaja et Tahery
kararında
30
Büyük Daire, tanığın duyduğu korku
sebebiyle duruşmada hazır bulunmamasını incelemiştir. Mahkeme iki
tür korkunun söz konusu olabileceğini ifade etmiştir. Bunlardan ilki,
26
Balta ve Demir /Türkiye kararı §57
27
Van Mechelen ve Diğerleri/Hollanda kararı §58; Yevgenıy Ivanov/Rusya kararında §49,
tanığa soru sorma hakkının tanık bulunmadığı için kullandırılamamış olmasının alınacak
diğer tedbirler ile dengelenmesi gerektiğinin özellikle altı çizilmiştir.
28
Balta ve Demir /Türkiye kararı §59
29
Van Mechelen ve Diğerleri/Hollanda kararı §51; Kotovski/Hollanda kararı §42-43; Taal/
Estonya kararı §35; Yevgenıy Ivanov/Rusya kararı §47; Trampevski/Makedonya Eski Yu-
goslavya Cumhuriyeti kararı, başvuru no 4570/07, tarih 10.07.2012 §44-45 “Üye Devlet-
ler adil yargılama ilkesinin gereklerini yerine getirmek amacıyla açık duruşmada sanık
aleyhine olan tanıkları bulundurmak ve sanığın aleyhe olan tanığın güvenilirliğini sınama
hakkını kullandırmakla yükümlüdür, bunun yapılamaması halinde durum gerekçeli olarak
açıklanmalı ve bu delil tek başına hükme esas teşkil etmemelidir.”
30
Al-Khawaja et Tahery/Birleşik Krallık kararı, Başvuru No. 26766/05 ve 22228/06, ta-
rih.15.122011