350 / 437
TBB Dergisi 2016 (127)
Ceren Zeynep PİRİM
349
Ancak her ikisi de maddî olmayan bir nitelik taşıyan mânevî zarar
ve hukukî zarar birbirinden farklı kavramlardır. Şöyle ki; bir devletin
bir başka devlete karşı işlediği her uluslararası haksız fiil bir hukukî
zarar doğurur. Hukukî zarar, bir uluslararası yükümlülüğün ihlâl
edildiği ancak söz konusu ihlâlin herhangi bir devleti etkilemediği
durumlarda ortaya çıkan zarardır. Bu çerçevede hukukî zarar,
lato
sensu
bir mânevî zarar telâkki edilebilir. Ancak
stricto sensu
mânevî
zararın varlığından söz edebilmek için, yukarıda da açıklandığı üzere,
devletin egemen kişiliğine ilişkin hakların açıkça ihlâl edilmesi, şeref
ve haysiyetine, diplomatik ve konsüler dokunulmazlıklarına, ülkesel
bütünlüğü gibi değerlerine halel getirilmiş olması gerekmektedir. Do-
layısıyla, hukukî zarar mânevî zarara nazaran daha geniş bir kavram-
dır ve her uluslararası hukuk kuralının ihlâli, yani her hukukî zarar
kendiliğinden mânevî zarar doğurmamaktadır.
Bunun yanı sıra, uluslararası haksız fiilden doğan mânevî zara-
rın, hangi devletin uluslararası sorumluluğunun ileri sürülebileceği-
nin tespitinde önemli bir işlevi bulunmaktadır. Oysa hukukî zarar salt
uluslararası hukukun ihlâlidir
34
ve böyle bir işlevi yoktur.
Kısacası mânevî zarar, devletin şeref, haysiyet ve îtibarının zede-
lenmesi sonucunda ortaya çıkmakta, hukukî zarar ise devletin hukukî
alanına verilen zararı ifade etmektedir, ki bu zarar şeref, haysiyet
ve îtibarın zedelenmesi şeklinde tezahür etmeyebilir.
35
Bu çerçevede
hukukî zarar, mânevî zararın aksine “kişiselleşmemiş” bir nitelik arz
etmektedir.
36
II. Uluslararası İçtihatta Mânevî Zarar
Devletin uluslararası haksız fiillerinden doğan mânevî zararın
giderilmesi yükümlülüğüne ilişkin ilk ciddi içtihadî temelin
Lusitania
Yearbook of the International Law Commission
, Vol. II, 1961, ss. 1-55, ss. 10-11, par. 41-
42. Uluslararası hukuk doktrininde yer alan bu görüşlere rağmen 2001 Metni’nin
hukukî zarar kavramını kabul etmediği görülmektedir. Bkz. Clarisse Barthe-Gay,
op. cit.
, s. 109.
34
Stephan Wittich, “Non-Material Damage and Monetary Reparation in Interna-
tional Law”,
op. cit.
, s. 349. Tüm bu gerekçeler ile yazar “hukukî zarar” kavramının
yapay bir kavram olduğunu ve yalnızca “hukuka aykırı davranmak” anlamına
geldiğini ileri sürmektedir.
35
Clarisse Barthe-Gay,
op. cit.
, s. 107.
36
Clarisse Barthe-Gay,
op. cit.
, s. 109.