dergi 127

Kadının Üreme Hakkı, Kürtaj, Çocuk Düşürme ve Düşürtme Suçları

KADININ ÜREME HAKKI

Üreme hakları, evrensel insan hakları bağlamında çiftlerin ve

bireylerin yapacakları çocukların sayısı ve aralığına özgür ve so-

rumlu olarak karar verebilmeleri, bunun için gerekli bilgiye sahip

olabilmeleri, sağlık hizmetlerine ulaşabilmeleri sırasında hiçbir

şiddet baskı ve ayrımcılığa maruz kalmamaları olarak tanımlan-

maktadır.

Tanımın içeriğinden de anlaşıldığı üzere, üreme hakları-

nın pek çok boyutu vardır. Üreme haklarının bazı boyutları, yaşam

hakkı, din ve vicdan özgürlüğü gibi bireyin bedensel varlığına ve

fikir alanına ilişkin “bireysel hak ve

özgürlükler”

ile bağlantılıdır.

Üreme haklarının bazı boyutları da eğitim, sağlık, örgütlenme hakkı

gibi “sosyal haklar”

ile bağlantılıdır. Üreme haklarının bazı boyutla-

rı, bireylerin, çocukların sayısı ve aralığına karar vermelerine devletin

müdahale edememesi gibi- devlet tarafından güvence altına alınma

(müdahaleci olmama) taleplerini içerir. Bu bağlamda, bu hakların ko-

runması amacıyla devlete müdahale etmeme yönünde negatif bir so-

rumluluk yüklenmektedir. Üreme hakkının bazı boyutları ise -sağlık

hakkı gibi- devletin müdahaleci olması taleplerini içermekte, bu an-

lamda da devlete hakkın korunması ve hayata geçirilmesi için hizmet

ve olanak sağlama yönünde pozitif yükümlülükler getirilmektedir.

Ancak her iki hakkın sağlanması için devletin gerekli önlemleri alma

yükümlülüğü vardır.

Üreme hakları

, bu bağlamda temel dayanağını İnsan Hakları Ev-

rensel Beyannamesi’nden almaktadır. Bu beyannamenin yaşam hak-

kının korunmasına ilişkin 3, özel hayatın ve aile yaşamının korun-

masına ilişkin 12, evlenme hakkı ve özgürlüğüne ilişkin 16, düşünce,

vicdan ve kanaat özgürlüğüne ilişkin 18, ifade özgürlüğüne ilişkin 19,

tıbbi bakım ve sağlık hizmetlerinden yararlanma hakkına ilişkin 25 ve

eğitim hakkına ilişkin 26’ncı maddeleri, üreme hakkının hayata geçi-

rilmesinde göz önünde bulundurulması ve uygulanması gereken te-

mel hakları belirlemektedir.

Üreme hakları ilk olarak 1968’de Tahran’da toplanan Birleşmiş

Milletler İnsan Hakları Konferansı

’nın nihai bildirgesinde, insan hak-

İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı, Vakalarla Türkiye’de Üreme Hakları, İstanbul,

Turap Tanıtım Yayınları, 2012, s.4

İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı, s.4.