dergi 127

TBB Dergisi 2016 (127)

Recep DOĞAN

larının bir alt kümesi olarak belirlenmiştir.

Bu konferansın nihai bil-

dirgesinin 16’ncı maddesinde, ailenin ve çocukların korunmasının ulus-

lararası toplumda kaygı yaratmaya devam ettiği, ebeveynlerin dünyaya

getirecekleri çocukların sayısına ve aralığına serbestçe karar verme

haklarının bulunduğu, açık bir şekilde hüküm altına alınmıştır.

An-

cak görüldüğü üzere, 1968 yılında yapılan bu tanım, bugünkü şekliyle

üreme hakkının sadece aile planlaması boyutunu ortaya koymaktadır.

18 Aralık 1979’ da Birleşmiş Milletler Genel Kurulunda kabul edi-

len ve kadın haklarının uluslararası anayasası olarak kabul edilen,

‘Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nde

(

The Convention on the Elimination of All Forms of Discrimination against

Women,

CEDAW) ise, üreme hakkı yine aile planlaması vurgusu ile

ele alınmıştır. Sözleşmenin sadece giriş kısmında “üreme hakkı (

repro-

ductive rights

)” kavramına yer verilmiş, sözleşmenin bu hakka oldukça

önem verdiği zikredilmiştir. CEDAW Sözleşmesi’ni diğer uluslararası

metinlerden ayıran husus,

eşitlikten çok ayrımcılığın yok edilmesi

prensibine dayanmasıdır. Temel olarak ayrımcılığın önlenme

si fik-

rine dayanan Sözleşme’de, bu nedenle şiddet tanımı yapılmadığı gibi,

kadınların üreme hakkının kapsamı konusunda da bir tanım yapılma-

mıştır. Dolayısıyla, Sözleşme kapsamında, evlenme ve evlilikte eşlerin

hakları bağlamında, kadınların aile planlaması hizmetlerinden erkek-

lerle eşit bir şekilde yararlanması, sahip olunacak çocuk sayısına ve sık-

lığına kadınların eşleriyle birlikte özgürce karar vermeleri (m. 16/1-e),

kırsal kesimde yaşayan kadınlar ile şehirlerde yaşayan kadınlar arasın-

da aile planlaması hizmetlerine ulaşım açısından farklılıkların gide-

rilmesi (m. 14/2-b), aile planlaması dâhil sağlık bakım hizmetlerinden

kadın ve erkeğin eşit olarak yararlanması ve tıbbi bakım hizmetlerinde

kadınlara karşı uygulanan ayırımın ortadan kaldırılması için taraf dev-

letlerce b

ütün önlemlerin alınması (m

.12) hususlarına yer verilmiştir.

18 Aralık 1979’ da kabul edilen sözleşme, 20 ülkenin onayını müteakip

1981 yılında yürürlüğe girmiştir. Türkiye CEDAW Sözleşmesi’ni bazı

maddelerine çekince koyarak 1985 yılında onaylamıştır.

İnsan Kaynağını Geliştirme Vakfı, s.6.

Proclamation of Teheran, Final Act of the International Conference on Human

Rights, Teheran, 22 April to 13 May 1968, U.N. Doc. A/CONF. 32/41 at 3 (1968).

Article 16.

https://www1.umn.edu/humanrts/instree/l2ptichr.htm

Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Sözleşmesi’nin onaylanma-