263 / 545
262
Mülkiyetin Teminat Amacıyla İnançlı İşlemle Devri
kını, dolayısıyla aynî hakkın kendisine verdiği tasarruf imkânlarını
kaybetmiş olur. İnananın uyması gereken yükümlülükler taraflarca
sözleşmede belirlenmiş olabilir. Böyle bir anlaşma yoksa dahi inana-
nın asli borcunun teminat konusu malı karşı tarafın tam hak iktisabı
gerçekleşecek şekilde tasarrufuna koymak olduğu söylenebilir. Mül-
kiyet tam hak iktisabı şeklinde inanılana geçtiğinden artık ona karşı
istihkak davası açma hakkı yoktur. Burada tek istisna, taşınırlar bakı-
mından bozucu şarta bağlı olarak teminat amaçlı mülkiyet devri an-
laşmasının varlığı halinde, alacağın ödenmesi durumunda mülkiyetin
iade edilmemesi ihtimalidir. Bu halde inanan açacağı istihkak davası
ile malı tekrar kazanabilir.
124
Uygulamada çoğunlukla taşınmazlarla ilgili iade davalarına rast-
lanmakta ve inananın borcunu ödemesi bir dava şartı olarak aranma-
dığından, inanan tarafından taşınmazın iadesi talebi ile açılan dava-
larda dava sırasında inananın kendi edimini yerine getirmesi için süre
tanınmaktadır.
125
V. Geçerliliği ve Hukuki Niteliği
Doktrinde ve uygulamada kabul gören inançlı mülkiyet devri söz-
leşmelerinin benzer kurumlarla ilişkisine önceki bölümde değinmeye
çalıştık. Genel kabul gören görüş, bu sözleşmelerin somut olayın şart-
ları çerçevesinde değerlendirilmesi gerektiği, doğrudan muvazaa ya
da kanuna karşı hile kapsamına sokmanın yerinde olmadığı yönünde-
dir.
126
Yine doktrinde
127
teminat amacıyla devirler bakımından, hakla-
rın devir şeklinin düzenlenmesi değil de, az çok devamlı bir durumun
organizesi söz konusu olduğu için bu durumda inançlı sözleşmenin
nam-ı müstear düşünülemeyecek kadar baskın olduğu ifade edilmiştir.
Mülkiyetin teminat amacıyla devri sözleşmesi doktrinde
128
“sui
generis” nitelikte isimsiz sözleşme olarak kabul görmektedir.
124
Oktay Özdemir, s. 682.
125
Oktay Özdemir, s. 683; Özkaya, s. 54.
126
Özkaya, s. 30 vd; aksi yönde Nejat Aday, Taşınmaz Mülkiyetinin Naklinde Mu-
vazaa, İstanbul 1992, s.93 (Yazar tapuda satış şeklinde yapılan teminat amaçlı
mülkiyeti devir sözleşmelerinin muvazaalı olduğunu; görünen akdin muvazaa
nedeniyle, gizli akdin ise rehin şekillerine uymama nedeniyle geçersiz olduğunu
savunmaktadır).
127
Oktay Özdemir, s. 670; Özsunay, s. 234.
128
Oktay Özdemir, s. 671; Özsunay, s. 121.