Dergi 128

264 / 545

263 TBB Dergisi 2017 (128) Şafak PARLAK BÖRÜ
A. Devrin Lex Commissoria Yasağı Bakımından
Değerlendirilmesi
Taşınmaz ve taşınır rehni için getirilen “Lex Commissoria yasağı”,
alacağın muaccel olmasından önce yapılan, borçlunun borcunu vade-
sinde yerine getirmediği takdirde rehinli alacaklının teminat konu-
su taşınmazın/taşınırın mülkiyetini kazanacağına dair sözleşmelerin
geçersiz olacağını ifade eder.129 Türk hukukunda lex commissoria ya-
sağı taşınmaz rehni için TMK md.873/II’de, taşınır rehni içinse TMK
md.949’da hükme bağlanmıştır.
Lex commissoria yasağı ile öngörülen amaç, teminatın değerinin
genellikle alacağın miktarından yüksek olması karşısında rehin vereni
korumaktır.130 Zira zor durumda olan ve krediye ihtiyacı olan malikin
böyle bir anlaşma ile kolaylıkla sömürülmesi söz konusu olabilir. Bu-
rada önemle vurgulamak gerekir ki, rehinli taşınmazın ya da taşınırın
borç ödenmediği takdirde alacaklının mülkiyetine geçeceğine dair ya-
pılan sözleşmenin geçersiz sayılması için “ borç muaccel olmadan önce”
düzenlenmesi gerekir. Borç muaccel olduktan sonra yapılan böyle bir
sözleşme geçerlidir. 131 Rehinli alacağın muaccel olmasından sonra, ta-
raflar anlaşarak rehinli taşınmazı “ifa yerini tutan eda” ve “ödemeyi
hedef tutan eda” olarak rehinli alacaklıya teslim edebilirler.132
Karma inançlı işlemlere mülkiyetin devri ile uzlaşabilen rehin hü-
kümlerinin kıyasen uygulanabileceği 133 kural olarak kabul edilmekle
birlikte, lex commissoria yasağının da bu kapsamda değerlendirilip
değerlendirilemeyeceği tartışmalıdır. Doktrinde bir görüş134, lex com-
129 T.Kemal Gürsoy/Fikret Eren/Erol Cansel, Türk Eşya Hukuku, Ankara 1978,
s.1086 vd.; Oğuzman/Seliçi/Oktay Özdemir, s. 821; Özsunay, s. 139; Lale Sirmen,
Alacak Rehni, Ankara 1990, s. 86-87.
130 Oğuzman/Seliçi/Oktay Özdemir, s. 759; Sirmen (Alacak), s. 87; Selahattin Sulhi
Tekinay, Taşınmaz Mülkiyetinin Takyitleri, İstanbul 1988, s. 13.
131 Sirmen (Alacak), s. 87.
132 Oğuzman/Seliçi/Oktay Özdemir, s. 760. Konuya ilişkin ayrıntılı olarak bkz.
Kemal M.Oğuzman/ Turgut Öz, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, , İstanbul
2016, s. 477.
133 Doktrinde hangi hükümlerin kıyasen uygulanabileceği konusunda, teminat amacı
güden bütün inançlı muamelelere uygulanabilecek kesin kurallar koymaya imkân
olmadığı vurgulanarak, her somut durumun özelliğine göre, hangi hükümlerin
kıyasen uygulanabileceğini ayrıca belirlemek gerektiği ifade edilmektedir, Oktay
Özdemir, s. 677; Özsunay, s. 138.
134 Gürsoy/Eren/Cansel, s. 1086.