Dergi 128

334

Ticari Kredilerde Temerrüt Faizi Oranının Sözleşme Eliyle Bankaların İnisiyatifine ...

hukuka aykırılık sonucu doğuracağından, aradığımız özel ve nesnel

ölçüt bu kavramdan da elde edilememektedir. Bu durumda TMK md

23 hükmü açısından yapılabilecek en kapsayıcı ve doyurucu yorum,

hükmün karar verme özgürlüğünden vazgeçilmesini yasakladığıdır.

TMK md 23/2 hükmünde geçen, kimsenin özgürlüklerinden vaz-

geçemeyeceği kuralı üzerinde de durmak gerekir. Kişinin iktisadi fa-

aliyet özgürlüğü de kişilik haklarından biri olarak kabul edilebilir.

Kredi borçlusu, imzaladığı sözleşme ile kredi alacaklısına -aynı za-

manda kendi ekonomik özgürlüğünü sınırlayan- birtakım haklar tanı-

mış olmakta yeni bir statü oluşmaktadır. Dolayısıyla kişinin ekonomik

özgürlüğünden vazgeçemeyeceği kuralı, salt belirli edimleri üstlenme

ya da karşı tarafa bazı haklar tanıma durumunda değil, oluşan bu yeni

statüde ekonomik özgürlüğün ortadan kalkacak şekilde sınırlanması

halinde uygulanabilecektir.

Borçlunun ekonomik özgürlüklerinden

vazgeçmiş olup olmadığı her bir somut olay özelinde değerlendiril-

meli, sözleşme ile karşı tarafa tanınan bu inisiyatif ve oluşan bağlılık

ilişkisi irdelenmelidir. Yapılacak değerlendirmede, sözleşmeyle taraf-

lardan birinin diğer sözleşen tarafın keyfi tutumuna teslim edildiği

tespit edildiğinde aykırılık sınırının aşıldığı sonucuna ulaşılmalıdır.

TMK md 23’ün ve dolayısıyla TBK md 27’de yer alan kişilik hakla-

rına aykırılık ölçütünün ekonomik boyutunun uygulamada Yargıtay

11. Hukuk Dairesi’nce özellikle personelin işten ayrılması halinde aynı

bölgede belirli bir süre çalışmasını yasaklayan ve cezai şart yaptırımı-

na bağlayan sözleşmelerle ilgili ihtilaflarda uygulandığı görülmekte-

dir. Nitekim bu durumda, bir kelepçeleme sözleşmesi ile vazgeçileme-

yeceği anayasal çalışma hakkı ihlal edilmektedir.

Kırkbeşoğlu, s. 177-178

İsmet Sungurbey, Bankaların Genel Kredi Sözleşmelerindeki Faiz oranlarının

Geçmişe Dönük Olarak Diledikleri Oranda Arttırma Yetkisi Veren Maddelerin

Ahlaka Aykırılıktan Dolayı Batıl Olduğu Konusunda Etüd, İstanbul 1994, s.13

“Ferdin şahsi veya iktisadi hürriyetini kabul edilemeyecek derecede ağır bir tak-

yide tabi tutan mukaveleler adaba muhaliftirler. Esasen her mukavele ferdin hür-

riyetini az çok takyit eder. Demek ki kaideten hürriyetin takyidinde bir haksızlık

yoktur, fakat bu takyit borçlunun hürriyetini nezederek onu alacaklısının mutlak

surette iradesine tabi bir hale getiremez” Esat Arsebük Borçlar Hukuku, 3. Baskı,

Ankara 1950, s. 352,353

Atamer, Tacirlerin Genel İşlem Şartlarına Karşı Korunması, s. 26 Atamer, Genel

İşlem Şartlarının Denetlenmesi, s. 150

“Anayasa’nın 48. maddesi uyarınca herkes çalışma hürriyetine sahip olup uyuş-