Dergi 129

196

Götürü Tazminat Kavramına Bir Bakış

I. GİRİŞ

Sözleşmeler hukukunda, özellikle uluslararası sözleşmelerde (spe-

sifik olarak inşaat ve sigorta sözleşmelerinde) yaygın olarak kendisine

başvurulduğu görülen götürü tazminat hakkında ülkemizde haliha-

zırda pek az bilimsel çalışma yapılmıştır. Diğer Kıta Avrupası ülke-

lerinde de durum benzerlik arz etmektedir. Bunun temelinde yatan

sebebin, Kıta Avrupası hukuk sisteminde var olan ceza koşulu kuru-

munun götürü tazminatın önüne geçmesi olduğu söylenebilir. Anglo-

Amerikan hukuk sisteminde ise aksine götürü tazminata ilişkin köklü

bir uygulama ve kapsamlı bilimsel çalışmalar söz konusudur. Götürü

tazminatın anılan hukuk sisteminde bu denli yaygın olmasının sebebi

ise bu hukuk sisteminin ceza koşulu kurumunu reddetmesidir.

Sözleşmeden doğan sorumlulukta ifa menfaatinin (asli/yan edim

yükümlülüklerinin yerine getirilmesi) sağlanmasının yanısıra ifa

menfaatine ulaşmanın mümkün olmadığı veya istenmediği durum-

larda zararın karşılanması (tali edim yükümlülüğünün yerine getiril-

mesi) gibi hususlar önem arz eder. İşte, götürü tazminat (anlaşması)

ve ceza koşulu (cezai şart) bu konulara ilişkin olarak karşımıza çıkan

ancak farklı yapı ve özelliklere sahip iki yan anlaşmadır.

Tazminatta esas olan zarar görenin zararının karşılanmasıdır. Za-

rar görene ödenecek tazminatın hesaplanmasına ilişkin ölçütler TBK

m.50 vd.’da belirtilmiştir. Anılan bu hükümler TBK m.114/II uyarınca

sözleşmeden doğan sorumluluk alanında da uygulanır. Söz konusu

hükümler emredici nitelik taşımamaktadır.

Nasıl ki, taraflar, sözleş-

menin diğer tarafını, şeklini seçme, sözleşmenin içeriğini düzenleme,

sözleşmenin içeriğini değiştirme ve sözleşmeyi ortadan kaldırma öz-

gürlüğüne sahip ise; yine sözleşme özgürlüğü çerçevesinde borçlu ta-

rafından sözleşmenin ihlal edilmesi halinde alacaklının malvarlığın-

da meydana gelen eksilmenin (muhtemel zarar) giderilmesine yönelik

olarak borçlunun alacaklıya ödeyeceği tazminatı aralarında yapacak-

Bkz. Larry A. Dimatteo, ‘Behavioural Case for Contractual Penalties under the

Common Law’,

European Review of Private Law

, 3-2015, s.327.

Theres Oertli, Der vertraglich pauschalierte Schadenersatz (unter Berücksich-

tigung der Abgrenzung zur Konventionalstrafe), Luzern 2004, N.1-2, s.1; Berk

Kapancı, ‘Götürü Tazminat Anlaşması ve Bunun Ceza Koşulundan Ayırt Edilme-

si’, Prof.Dr.Mustafa Dural’a Armağan, İstanbul 2013, s.655.

Kapancı, s.655.