199 / 405
198
Götürü Tazminat Kavramına Bir Bakış
Götürü
9
ve tazminat sözcüklerinin bir araya getirilmesiyle oluş-
turulan götürü tazminat kavramı
10
, tazmin edilmesi gereken zarar
miktarının önceden ve götürü olarak kararlaştırılmasını ifade eder.
Burada taraflar önceden, ilerde meydana gelebilecek olası sözleşme
ihlallerinden doğabilecek zararın tazminini konu alan bir anlaşma
yapmaktadırlar.
11
Götürü tazminat anlaşması tek tarafa borç yükle-
yen bir ilişki meydana getirir ki; bu anlaşmanın konusu asıl sözleşme-
den doğan borca aykırılık halinde borçlu tarafından ödenecek tazmi-
nat edimidir. Bu tazminat ediminin miktarı baştan öngörülebilen (ex
ante) zarar değeri üzerinden kararlaştırılmaktadır. Bu şekilde taraflar
somut zararın miktarı konusunda doğabilecek olası ihtilafı baştan ba-
rışçıl şekilde çözümleme yolunu tercih etmiş olmaktadırlar.
12
ispat edilmesini gerekli kılmaz. Bu hususta kanun tarafından bir kesin kar-
ine öngörülmüş olduğu ifade edilebilir, zira para borcunun ifasındaki gecikme
paranın değer etkilenmesine bağlı olarak büyük olasılıkla bir zarar meydana ge-
tirecektir. Zararın varlığının ispat edilmesi gerekli olmamakla birlikte, daha fazla
zarara uğradığını (aşkın zararını) ispat eden alacaklı TBK m.122 uyarınca talebi-
ni ileri sürebilecektir. Anılan hüküm (TBK m.122) kanun tarafından öngörülen
bu götürü tazminatın kısmen nispi (sadece alt limit belirlenmiş, üst limit açık
bırakılmış) bir nitelik taşıdığına işaret etmektedir (Bkz. Kapancı,
s.657, dpn.4).
Fischer
de meydana gelen aşkın zararın istenebilmesi imkanı nedeniyle, temer-
rüt faizinin asgari bir (götürü) tazminat olarak ifade edilebileceğini belirtmektedir
(Fischer,
s.95).
9
‘Götürü’ işin veya malın ücretinin taraflarca önceden kararlaştırılarak tahmin
olunan değere göre belirlenmesi, yapılacak işin veya alınacak malın ayrıntısı ile
hesap edilmeyip yuvarlak bir bedele gore yapılması veya alınması olarak tanım-
lanmaktadır (Ejder Yılmaz, Hukuk Sözlüğü, 10.Bası, Ankara 2011, s.480).
Bir başka tanımda ise ‘götürü’, fiyatı veya ücreti toptan belirlenen iş vb. olarak
ifade edilmektedir
(http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&ara-ma=gts&guid=TDK.GTS.5895ee8bb804a3.79594229, erişim tarihi: 05.11.2016).
10
Götürü tazminat kavramı doktrinde daha ağırlıklı olarak tercih edilmekle birlik-
te, bazı çalışmalarda götürü tazminat kavramı yerine ‘belirlenmiş tazminat’ ka-
vramının kullanıldığı görülmektedir (Bkz. Ayça Akkayan Yıldırım, ‘Cezai Şartın
İşlevi, Türk ve Amerikan Hukukları Açısından Karşılaştırmalı Bir Değerlendirme’,
İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası
,
C.LXI, S.1-2, 2003, s.387 vd).
Uygulamaya baktığımızda ise, Yargıtayın bazı kararlarında götürü tazminatı
‘kira tazminatı’ olarak adlandırdığı görülmektedir (Bkz.
Y.15.HD, E.1990/300,
K.1990/3422, T.18.9.1990;
Y.15.HD,E.1993/5803, K.1994/3856, T.13.6.1994, Y.15.
HD, E.1998/1797, K.1998/2279, T.28.05.1998).
11
Oertli, N.19.
12
Roland Bentele, Die Konventionalstrafe nach Art.160-163 OR, Freiburg 1994, s.19;
Kocaağa,
s.52; Kapancı,
s.658; Hasan Seçkin Ozanoğlu, ‘İstisna ve Özellikle İnşaat
Sözleşmelerinde Müteahhidin (Yüklenicinin) Eseri Teslim Zamanında Gecikmesi-
ne Bağlanan İfaya Eklenen Cezai Şart (Gecikme Cezası) Kayıtları’,
Gazi Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi,
C.III, S.1-2, 1999,
(http://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/der-gi/3_4.pdf ), s.91.