200 / 405
199
TBB Dergisi 2017 (129)
Şafak PARLAK BÖRÜ
B. Unsurları
Götürü tazminattan bahsedebilmek için, öncelikle taraflar arasın-
da sözleşmeden doğan geçerli bir borç ilişkisinin bulunması gerekir.
Bu borç ilişkisinin içerdiği yükümlülüklerin borçlu tarafından ihlal
edilmesi halinde, alacaklının malvarlığında meydana gelen eksilme-
nin giderilmesine yönelik olarak borçlu tarafından ödenecek tazmina-
tın taraflarca önceden belirlenmesi suretiyle, götürü tazminat anlaş-
ması asıl sözleşmeye bağlı, bir yan anlaşma olarak ortaya çıkmaktadır.
Götürü tazminat, sözleşmeden doğan borç ilişkisinin içerdiği bir yü-
kümlülüğün ihlal edildiği haller için kararlaştırılır.
13
Götürü tazminat
anlaşması, sözleşmeden doğan asıl borç ilişkisinin içerdiği bütün yü-
kümlülüklere ilişkin olabileceği gibi, bazı yükümlülüklere veya tek bir
yükümlülüğe de ilişkin olabilir. Bu anlaşmanın ilgili olduğu sözleşme-
sel yükümlülüğün belirlenmesi önem arz eder
14
, zira götürü tazmina-
tın talep edilebilmesi için, münhasıran götürü tazminat anlaşmasında
belirtilen yükümlülüğün ihlal edilmiş olması gerekir.
15
Götürü tazminattan bahsedebilmek için varlığı aranan diğer bir
unsur, asıl borç ilişkisinin borçlu tarafından ihlal edilmesi halinde,
alacaklının ihlalden doğan zararını gidermeye yönelik olarak borçlu
tarafından alacaklıya ödenecek tazminatın taraflarca
16
baştan götü-
rü bir edim olarak kararlaştırılmasıdır.
17
Götürü tazminat ediminin
kararlaştırılmadığı hallerde, götürü tazminat anlaşmasından bahse-
13
Oertli, N.36.
14
Hangi yükümlülüğün ihlali için götürü tazminat kararlaştırılmış olduğu konusun-
da tarafların gerçek iradeleri tespit edilemiyorsa, güven prensibi çerçevesinde
farazi iradeleri belirlenmelidir (Erdem,
s.101’den naklen).
15
Aksi takdirde, yani borçlu tarafından ihlal edildiği tespit edilen yükümlülük
götürü tazminat anlaşmasının bağlı bulunduğu asıl borç değilse, TBK m.50 vd.
hükümleri uyarınca zararın hesaplanması ve tazminatın belirlenmesi gündeme
gelir.
16
Taraflar götürü tazminat ediminin kapsamının belirlenmesini üçüncü bir kişi-
ye de bırakabilirler; örneğin götürü tazminat ediminin belirlenmesi uzman bir
heyete bırakılabilir. Yine bu tespit sözleşmenin taraflarından birine de bırakabil-
ir, ancak bu çok sık karşılaşılan bir durum değildir. Zira TMK m.23/I uyarınca
kimse hak ve fiil ehliyetlerinden kısmen de olsa vazgeçemeyeceği gibi; maddenin
ikinci fıkrası uyarınca, kimse özgürlüklerinden vazgeçemez veya onları hukuka
veya ahlaka aykırı olarak sınırlayamaz. Aksi takdirde, sözleşme özgürlüğünün
sınırları aşılmış olacağı için götürü tazminat anlaşması TBK m.27 uyarınca kesin
hükümsüz olur (Oertli, N.124; Birinci Uzun,
s.73).
17
Oertli, N.43.