234 / 405
233
TBB Dergisi 2017 (129)
Gizem KILIÇ ÖZTÜRK
bestçe belirleyebiliyorlardı. İkinci Dünya Savaşı sırasında ise, ekono-
miyi düzenleyici tedbirler alınırken, konut ihtiyacı içinde ve ekono-
mik olarak kiraya verene göre daha zayıf olan kiracıyı korumak adına
18.01.1940 tarihinde 3780 sayılı Milli Korunma Kanunu
11
kabul edilmiş-
ti.
12
Milli Korunma Kanunu’nun 30. maddesi ile kiralar 1939 rayiçleri
üzerinden dondurulmuş;
13
daha sonra çeşitli kanunlar ile bazı zamlar
kabul edilmiş ve 1955 yılında kira bedelinin belirlenmesine ilişkin tam
serbesti öngörülmüştür.
14
Diğer taraftan tam serbestliğe geçişin, bir ta-
kım ekonomik ve sosyal bunalımlara sebep olacağı düşünülerek 1955
yılında GKHK
15
yürürlüğe konulmuştur.
Kira bedelinin sınırlanmasına ilişkin kanuni düzenlemelerden,
Türk Borçlar Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle birlikte mülga hale ge-
len 6570 sayılı GKHK’yi incelemek gerekir. 6570 sayılı GKHK’nin 2. ve
3. maddeleri ile söz konusu Kanun kapsamına giren
16
kira sözleşmeleri
için taşınmazların yapıldıkları yılları esas alan bir sınır getirilmiş ve
kira bedeli 1953 yılı rayicine göre dondurulmuştu.
17
GKHK’nin 2. ve
3. maddelerine göre, kira bedelinin sınırlarının belirlenmesinde esas
itibariyle dört kategori mevcuttur;
1939 rayicine tabi olan kiralar: GKHK m. 2/A ve B bentlerinde dü-
zenlenen kira sözleşmeleri bu kategoriye dahildir. Hükme göre, 1939
yılından önce inşa edilmiş ve 1939 yılından önce kiraya verilmiş ta-
şınmazların, 1939 yılı kiralarına konutlarda yüzde iki yüz, konut dı-
şındaki kiralarda ise yüzde dört yüz zam yapılması öngörülmekteydi.
11
RG. T. 26.01.1940, S. 4417.
12
Tandoğan, s. 18.
13
Şeref Ertaş, “Kira Parasının Tespiti İçin Kıstaslar”,
Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk
Fakültesi Dergisi
, C. 2, S. 2, 1981, ss. 273- 287, s. 277.
14
Ayrıntılı bilgi için bkz. Tandoğan, s. 18-19.
15
RG., T. 26.05.1955, S. 9013.
16
“6570 sayılı Kanun “Belediye sınırları içinde bulunan, iskele, liman ve istasyon-
larda bulunan üstü örtülü (musakkaf) taşınmazların kiralanmalarında uygulana-
bilen” bir yasadır. Belediye, liman, iskele sınırları dışında kalan üstü örtülü taşın-
mazların ve ister bu sınırlar içinde olsun ister olmasın tüm üstü açık taşınmazların
(arsa, tarla, bahçe gibi) kira sözleşmeleri 6570 sayılı yasaya değil, Borçlar Kanunu-
muzun hükümlerine tabi tutulmuştur.”, Ahmet Kılıçoğlu, Türk Borçlar Kanunu
Tasarısı’na Eleştiriler Rapor, Ankara: Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 2008, s. 66.
17
Öncü, s. 300; İlkay Kaya, “Konut ve Çatılı İşyeri Kiralarında Kira Bedelinin Belir-
lenmesi”,
BÜHFD
, C. 9, S. 123-124, 2014, ss. 171- 196, s. 173; Cevdet Yavuz- Faruk
Acar- Burak Özen, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Güncellenmiş ve yeni-
lenmiş 9. Baskı, İstanbul: Beta, 2014, s. 549.