235 / 405
234
Kira Tespit Davası ve Esasları
1939’dan önce inşa edilmekle birlikte, daha sonra kiralanmış olan ta-
şınmazların ise, belediye encümenlerince 1939 yılı rayici esas alınarak
takdir edilecek bedele yüzde iki yüz veya yüzde dört yüz zam yapıl-
mak suretiyle tespit edileceği düzenlenmişti.
18
Bina vergisi esasına tabi olan kiralar: GKHK m. 2/C bendinde dü-
zenlenen taşınmazlar bu kapsamdadır. 1940 ile 1947 yılları arasında
inşa edilmiş veya esaslı tadilat görmüş taşınmazlarda, kira bedeli Bina
Vergisi Kanunu’na göre tahakkuk eden gayrisafi iratlarına
19
konutlar-
da yüzde yüz, konut dışındaki yerlerde yüzde iki yüz zam yapılarak
tespit ediliyordu.
20
Ancak bu şekilde tespit edilen kira bedelleri 1953
rayicinden fazla olamazdı.
12.05.1953 rayicine tabi olan kiralar: 24.02.1947 tarihinden sonra
yapılan binalar, inşa tarihi ne olursa olsun ilk defa 12.05.1953 tarihin-
den sonra kiraya verilen taşınmazlar ve 6084 sayılı Kanun
21
ile kira
bedelini belirlemede tam serbestiye kavuşmuş olan taşınmazların kira
bedelleri, belediye encümenlerinin o yer veya semtteki benzerlerinin
1953 yılı kira bedeline göre tespit edilecekti.
22
Emsali olmayan taşınmazların kiraları: GKHK m. 3/C’de öngörül-
müş olan son kategori, emsali olmayan taşınmazlardır. Düzenlemeye
göre, emsali olmayan taşınmazların kira bedeli, taşınmazın durumu
ve mevkisi göz önünde bulundurularak belediye encümenlerince tes-
pit edilecektir.
Kira bedelinin belirlenmesinde yukarıda belirtilen sınırları esas
alan GKHK’nin 2 ve 3. maddeleri, AYM’nin 26.03.1963 tarihinde ver-
diği bir kararla iptal edilmiştir.
23
AYM, prensip olarak, kira bedelinin
kamu yararı amacıyla sınırlanabileceğini kabul etmektedir.
24
Ancak
18
Tandoğan, s. 23.
19
213 sayılı Vergi Usul Kanunu m. 300: “Bir binanın yıllık gayrisafi iradı, o binanın
bulunduğu mahalde cari olan normal kiralara nispetle sahibinin kiraya verdiği
takdirde alabileceği kira bedelinden ibarettir.”, RG. T. 10.01.1961, S. 10703- 10705.
20
Tandoğan, s. 23.
21
Kira bedellerinin belirlenmesi hususunda 1955 yılında tam serbestliğe geçilmesini
öngören 6084 sayılı Milli Korunma Kanununun Tadili Hakkında Kanun, RG., T.
12.05.1953, S. 8406.
22
Tandoğan, s. 23.
23
AYM, T. 26.03.1963, E. 1963/3, K. 1963/67, (RG. T. 31.05.1963, S. 11416).
24
Yavuz- Acar- Özen, Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, s. 611; “Hayat pahalılı-
ğı, toplumda huzursuzluk yaratan bir olaydır. Toplumu buna karşı korumak ama-