326 / 405
325
TBB Dergisi 2017 (129)
Ümmühan Elçin ERTUĞRUL / Tuğba SARIKAYA GÜLER
silahlı çatışma teşkil etmeyen durum”
6
,
Menon ise, “
devlet toprağının belirli
bir alanında var olan ve asgari düzeyde organizasyon gücüne sahip olan sivil
karışıklık hali
” olarak nitelemiştir.
7
Her iki kategori de, baş gösterdikleri
devletin kendi iç politika ve ulusal güvenlik sorunu olarak devletlerin
kendi iç hukuklarına göre kolluk ya da asker gücüyle müdahale edebi-
lecekleri durumlar olarak görülmüştür. Münferit şiddet eylemleri ve iç
karışıklıklar, devletin münhasır yetkisi içinde kabul edilmiş ve diğer
uluslararası aktörlerin müdahalesi yasaklanmıştır.
8
Bir diğer kategori olan ayaklanmalar/isyanlar, iç gerginlik ve
karışıklıklara göre daha yoğun bir şiddet düzeyi içerse de, ikisi ara-
sında ayrım yapabilmek oldukça güçtür. Kızılhaç’ın silahlı çatışma-
lar hukuku sözlüğüne göre ayaklanma, “
belirli bir topra
ğın
sakinlerinin
büyük bir kısmının, devlet yönetimine karşı silahlanarak
yürüttüğü
, bazen
de uluslararası nitelikte olmayan silahlı çatışmalara dönüşebilen kolektif
şid-
det hareket
i”
dir.
9
Münferit şiddet eylemleri ve iç karışıklıklar, ilgili
devletin iç hukukuna göre çözülürken, isyanlarda belirli uluslararası
hukuk hükümlerinin uygulanması söz konusu olabilmektedir. O se-
beple devletler, söz konusu şiddet hareketlerini iç hukuklarına göre
bastırmak saikiyle, çoğu zaman nitelemeyi münferit şiddet ve iç ka-
rışıklık lehine yapmayı tercih etmektedirler. Ancak, isyan hareketi ile
ilgili uluslararası sorumluluğun doğabileceği durumlarda, devletlerin
asi statüsü tanıdığı görülmektedir. Nitekim Devletin Haksız Fiilinden
Dolayı Milletlerarası Sorumluluğu kapsamında Uluslararası Hukuk
Komisyonunun tespit ettiği isnat kurallardan Madde 10’a göre:
1.
“Bir devletin yeni hükümeti haline gelen isyan hareketinin davranışı,
uluslararası hukuka göre bu devletin davranışı kabul edilir.
2.
Bir isyan hareketinin ya da benzerinin davranışı, daha evvelden mev-
cut bir devletin ülkesinin bir kısmında ya da bunun idaresi altında olan bir
toprakta yeni bir devlet kurmaya ulaşmışsa, uluslararası hukuka göre bu yeni
devletin fiili olarak kabul edilir.”
10
6
Taşdemir, “İnsan Hakları Hukuku”, s.109.
7
P. K. Menon, The Law of Recognition in International Law: Basic Principles, Ed-
win Mellen Press, New York, 1994, s.110.
8
James L. Brierly, The Law of Nations: An Introduction to the International Law of
Peace, Clarendon Press, Oxford, 1963, s.25.
9
Verri, s.60.
10
10/3. madde. Bu madde 4. maddeden 9. maddeye kadar olan maddeler uyarınca,
devletin fiili olarak kabul edilmesi gereken bütün davranışların, bunlar herhangi