Dergi 129

327 / 405

326 Ayrılıkçı Hareketlerin Ulusal Kurtuluş Hareketi Statüsü Kazanması: Hukuki ve Siyasi Boyutlar
Maddenin yorumunda, devletin asi olarak tanıdığı ancak isyanı
bastırmada başarısız olduğu durumlarda, asilerin verdiği zararların
devlete yüklenemeyeceği ifade edilmiştir.11 Dolayısıyla devlet, başarıya
ulaşmayan isyan hareketlerinin doğurduğu haksız fiillerin uluslarara-
sı sorumluluğundan kurtulmak amacıyla kapsamını kendi belirleye-
ceği “asi” statüsü tanıyabilmektedir. Üçüncü devletler de, asilere bazı
hak ve imtiyazlar tanıyabilmektedirler. Asi statüsünü tanıyan üçüncü
devletler, de jure hükümete yardım edip etmemekte serbesttirler an-
cak asilere yardım etmeme yükümlülüğü altındadırlar.12 Bourquin, asi
statüsünün tanınmasının isyancıları uluslararası hukuk kişisi haline
getireceğini13 ifade etmiş olsa da, Taşdemir’e göre, asilik statüsünün
tanınması belli uluslararası hakları- bu haklar, açık denizde “gemilere
ziyaret hakkı”, “denizde gemilere el koyma hakkı” ve “limanları ablu-
kaya alma hakkı”nı tanımaya kadar varmayacaktır.- ve yükümlülükle-
ri doğurmasına rağmen, asilere resmi bir statü kazandırmamaktadır.
Bu sebeple, asilere uluslararası insancıl hukuk kurallarının uygulan-
ması gibi bir durum da söz konusu olmayacaktır.14
Uluslararası nitelikte olmayan silahlı çatışmalar ise, Uluslararası
Kızılhaç Komitesi tarafından; “çeşitli planlı eylemler yürütebilme ye-
tisine sahip olan ve kolektif bir biçimde örgütlenmiş olan hükümet
dışı silahlı grupların birbirleriyle ya da devlete karşı savaşmaları ha-
linde, çatışma yoğunluğunun münferit şiddet eylemleri eşiğini aşması
durumu” olarak tanımlamıştır.15 Ayrıca, bizatihi uluslararası nitelikte
olmayan silahlı çatışmalar için düzenlenmiş olan 1949 Cenevre Söz-
leşmelerine Ek 2 No’lu Protokolün 1. Maddesinde, devletin silahlı kuv-
vetleriyle muhalif gruplar arasında ya da devlet ülkesinin bir kısmı
bir isyan hareketinin davranışlarına bağlı olmuş olsa da, devlete isnat edilmesine
engel olmaz. H. Hakan Erkiner, “Devletin Haksız Fiilden Dolayı Uluslararası So-
rumluluğunda Uluslararası Hukuk Komisyonu’nun Tesbit Ettiği İsnat Kuralları”,
MÜHF- HAD, C. 13, Sy 3-4, s.174.
11 Draft Articles on Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, with
Commentaries, 2001, s.50.
12 Fatma Taşdemir, Uluslararası Nitelikte Olmayan Silahlı Çatışmalar Hukuku,
Adalet Yayınevi, Ankara, 2009, s.74,75.
13 Maurice Bourquin, “Devletlerarası Hukukun İnsanileştirilmesi”, Çev. İlhan Lü-
tem, AÜHF Dergisi, C.8, S.3, 1951, s.136.
14 Taşdemir, “Uluslararası Nitelikte Olmayan Silahlı Çatışmalar”, s.74,75.
15 Uluslararası Kızılhaç Komitesi, Violence and the Use of Force, Temmuz 2011, s.26,
(Erişim Tarihi
2 Mayıs 2016)