367 / 405
366
Güçlü Bir Hukuk Devleti için Etik, Demokratik, Laik Eğitim Sistemi ve Eğitim Hukuku
değerleriyle bağdaşmamaktadır. 21. yüzyıl eğitim yaklaşımlarında,
‘öğrenci’ kavramı bile, yerini ‘öğrenen’ kavramına bırakmış değil mi-
dir? Nedir aradaki fark? Bunun için önce ‘eğitim’ kavramının batı ve
doğu kültürlerinde nasıl anlaşıldığına bakmak gerekmektedir. Çün-
kü sosyal kültürler, dil ile biçimlenmektedir. Wittgenstein’a göre, dil
ile nesne veya dil ile bireyin dünyaya bakışı, olguları anlayışı arasın-
da sonsuz çeşitlilikte olan hayat formlarının yansımaları ve hatta dil
oyunları vardır
50
. Bu nedenle dil, gerçeğin ve insani bakış mantığı-
nın bir göstergesidir. Dil ile varlık bulan kültür, ‘eğitim’ anlayışımızı,
gerçekleri anlama mantığımızı ve planlamalarımızı etkilemektedir.
‘Eğitim’, insan yaşamının en değerli olgularından biridir. Bu olguya
yaklaşımımız, onu nasıl şekillendireceğimizin ipuçlarını vermektedir.
Batı kültürünün en çok konuşulan dili olarak İngilizce’de, ‘education’
sözcüğü, Latince bir kökten türeyerek, ‘educare’ ve ‘educere’ sözcük-
lerinin bir türevi olarak karşımıza çıkmaktadır. ‘Educare’, öğreneni
özel bir beceriyle donatma ve bir işe ya da mesleğe yönelik becerileri
kazandırma olarak tanımlanmaktadır. ‘Educere’ ise, öğrencinin, dün-
yayı ve kendini keşfetmesi, kişisel özerkliğini koruyarak gelişmesi ve
yetkinleşmesine yardımcı olmak anlamını taşımaktadır. Türk kültü-
ründe ‘eğitim’ kavramı, 1940’lardan beri, Arapça’ dan gelen maarif,
tedrisat, talim ve terbiye gibi sözcüklere karşılık gelecek şekilde kulla-
nılmaktadır.
51
‘Terbiye’ kelimesinden; bakma, besleme, büyütme, edep
öğretme, görgü, ‘talim’ kelimesinden; alıştırma, öğrenilenleri hayata
geçirme, ‘maarif ve tedrisat’ kelimelerinden; öğretim ve bilgilendirme
gibi anlamlar anlaşılmaktadır.
52
Türk Dil Kurumu ‘eğitim’ kavramını,
çocukların ve gençlerin toplum yaşayışında yerlerini almaları için ge-
rekli bilgi, beceri ve anlayışları elde etmelerine, kişiliklerini geliştirme-
lerine okul içinde veya dışında, doğrudan veya dolaylı yardım etme,
terbiye olarak tanımlamaktadır.
53
Sosyal bilimlerde kavramlara yük-
lenen anlamlar, kültürel, tarihsel ve felsefi yaklaşımların bir ürünü
50
Ludwig Wittengenstein, Felsefi Soruşturmalar, çev. Haluk Barışcan, Metis Yayın-
ları, İstanbul (2014), ss. 20-32.
51
İbrahim Ethem Başaran, Eğitim Bilimine Giriş, Ekinoks Yayınları, 1. Baskı, Ankara
2007, s.31
52
Ahmet Yayla, “Eğitim Kavramının Etik Açıdan Analizi” Yüzüncü Yıl Üniversi-
tesi,
Eğitim Fakültesi Dergisi
, Van 2005, Cilt:I1, Sayı:1
http://efdergi.yyu.edu.tr,adresinden, 10.09.2016 erişim tarihinde alınmıştır.
53
Türk Dil Kurumu, Türkçe Sözlük,
http://www.tdk.gov.tr/index,adresinden,
10.09.2016 erişim tarihinde alınmıştır.