164 / 457
163
TBB Dergisi 2017 (130)
Recep DOĞAN
Buraya kadar yapılan açıklamalardan anlaşılacağı üzere 1951
Sözleşmesi’ne göre, mülteci statüsünü kazanılmasında ve belirlenme-
sinde ırk, din, tabiiyet, belli bir toplumsal gruba mensubiyet ve siyasi
düşünce ölçütlerinden hareketle karar verilmektedir. Bununla beraber,
1951 Sözleşmesi başvuruda bulunan kişinin vatandaşı olduğu ülkenin
dışında bulunmasını, vatansız ise önceden ikamet ettiği ülke dışında
bulunmasını, yukarda beş grup halinde sayılan nedenlerden biri ile
zulme uğramaktan haklı nedenlerle korkmasını, bu korku nedeniyle
vatandaşı olduğu ülkenin korumasından yararlanamamasını veya ya-
rarlanmak istememesini, başvuran vatansız ise, bu korku nedeniyle
önceden ikamet ettiği ülkeye dönememesini veya dönmek istememesi
şartlarını aramaktadır. Bunlardan ülke dışında olma ve zulme uğra-
maktan haklı nedenle korkma şartları genel şartlar olarak, zulüm kor-
kusunun dayanağını teşkil eden ve beş kategori halinde sayılan haller
ise özel şartlar olarak nitelenebilir.
İstanbul Sözleşmesi’nin 60’ncı maddesi, toplumsal cinsiyete da-
yalı şiddet nedeniyle yapılacak sığınma [iltica] başvurularının, 1951
Sözleşmesi’nde belirtilen zulme uğramaktan korkma şartını ve diğer
genel şartları taşıması gerektiğini belirttiğinden, bu makalede, maka-
lenin konusuna ve sınırlarına uygun olarak, 1951 Sözleşmesi’nin ön-
gördüğü mülteci statüsünün elde edilmesinin genel şartları ile özel
şartlardan biri olan “
belli bir toplumsal gruba mensubiyet
” kavramı ayrın-
tılı olarak tartışılacaktır. Ardından mülteci statüsünün elde edilmesi
anlamında toplumsal cinsiyete dayalı şiddet kavramı açıklanacaktır.
1951 SÖZLEŞMESİ’NE GÖRE MÜLTECİ STATÜSÜNÜN
KAZANILMASINA İLİŞKİN ŞARTLAR
I-Genel Şartlar
a-Ülke dışında olma
Mülteci statüsünün tanınmasında aranan ilk koşul, başvuranın
vatandaşı olduğu ülkenin dışında bulunması kuralıdır. Kişi kendi ül-
kesinin topraklarında bulunduğu sürece sığınma [iltica] başvurusu
yapamaz; bir başka ülkenin uluslararası hukuka dayalı korumasından
faydalanamaz. Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği tara-
fından yayımlanan Mülteci Statüsünün Belirlenmesinde Uygulanacak