212 / 457
211
TBB Dergisi 2017 (130)
Zeynep GÜDÜK
Çevre zararlarında çoğunlukla karşılaşılan illiyet sorunu birden
fazla işletmenin veya faaliyetin çevrenin kirlenmesine sebebiyet ver-
mesi durumlarında ortaya çıkar. Bu durumda hangi işletmenin veya
faaliyetin kirlenmenin esas nedeni olduğu belirlemek her zaman kolay
değildir. Ortak illiyet, yarışan illiyet veya seçimlik illiyet hallerinde
durum bu şekilde kendini gösterir.
91
Her biri tek başına bu sonucu
doğurmaya yeterli olmayıp, sadece bir araya gelmek suretiyle zarar-
lı sonuçlar doğuran sebepler topluluğuna ortak illiyet denir.
92
Ortak
illiyet, kasti olabileceği gibi ihmali de olabilir. Çevre kirlenmesi so-
nucunda oluşan zararların birçoğunda da ortak illiyet mevcuttur.
93
Örneğin, aynı nehir kıyısına kurulu iki fabrikanın, birbirlerinden ha-
bersiz bir şekilde, tek başlarına nehri kirletmeyecek nitelik ve nicelikte
olan atıklarını nehre boşaltmaları ve bu nehirden beslenen tarımsal
arazilerinin ürünlerinin zarar görmesi halinde, nehrin kirlenmesi
açısından ortak illiyet söz konusudur.
94
Yarışan illiyet ise her biri tek
başına sonucu meydana getirebilecek birden çok sebep birlikte etkili
olmuşsa söz konusu olur.
95
Ayrı iki fabrikadan nehre dökülen atıklar-
dan her biri içerdikleri zararlı madde sebebiyle, nehrin kirlenmesine
ve ürünlerin zarar görmesine neden olmuşlarsa; fabrika sahiplerinden
her biri zararlı sonucu gerçekleştirmiş olur. Burada önemli olan; her
bir sebebin diğer sebepten bağımsız olarak, tek başına zararlı sonu-
cu gerçekleştirebilecek niteliğe sahip olmasıdır. Zararlı sonucu birden
fazla sebepten yalnızca biri fiilen meydana getirmiş ve fakat somut
olayda bu sebebin hangisi olduğu bilinemiyorsa seçimlik illiyetten söz
edilir.
96
Örneğin, atık sularını aynı nehre boşaltan iki arıtma tesisinin
atık su kanalları şiddetli yağmur sebebiyle taşmış ve bunun sonucun-
91
Gökyayla, s.296; Çakırca, s.87.
92
Eren, Borçlar Hukuku, s.506, 507; Kılıçoğlu, s.304; Nuri Erişgin, Çevre Kirletenin
Hukuksal Sorumluluğunda İlliyet Bağı, İmaj, Ankara, 2005, s.118.
Y
argıtay Hukuk Genel Kurulu da ortak illiyeti şu şekilde tanımlamıştır: “Ortak, ya-
naşan illiyette eylem niteliği itibariyle olayların doğal ve alışılmış akışına, hayat
tecrübelerine ve objektif olasılığa göre bu türden bir zarar doğurmaya elverişli
ise o eylemle, zarar arasında uygun illiyet bağı var demektir. Sözü edilen bu tür
illiyetten birden çok sebebin birleşmesiyle zarar doğmuş ise buna ortak illiyet di-
yebiliriz.” Y. HGK., 05.11.2003 T., 2003/13-657 E., 2003/628 K. (www.hukukturk.
com arşivi).
93
Güneş, s.335, Çakırca, s.86.
94
Erişgin, s.118; Borçlar Hukuku, s.506, 507.
95
Eren, Borçlar Hukuku, s.506, 507; Kılıçoğlu, s.304; Erişgin, s. 118; Güneş, s.335.
96
Çakırca, 2011, 86; Güneş, s.335, 336.