63 / 457
62
Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda ‘Tedbir’
luluk” görülmesi halinde uygulanacağı belirtilmiş iken, AİHM düzen-
lemesinde bir zorunluluk haline gönderme yapılmıyor ve mahkemeye
gerekli gördüğü takdirde, gerekli tedbirleri alabilmesi bakımından
tam anlamıyla bir takdir yetkisi tanınmış görünüyor.
Bununla birlikte AİHM uygulamasına baktığımızda AİHM içtü-
züğünde kelimelerle çizilmemiş olan sınırın, mahkemenin uzun yıl-
lardır süregelen uygulaması ile pratikte çizildiğini görüyoruz.
AİHM’in yerleşik uygulamasına göre geçici tedbirler, ‘telafisi
mümkün olmayan (irrepairable) bir zararın meydana gelmesine ilişkin
yakın bir risk’
5
in söz konusu olduğu hallerde uygulanan acil durum
tedbirleridir.
6
Mahkemeye göre geçici tedbire ancak “tedbir uygulan-
madığı takdirde başvurucunun ciddi, geri dönülmez (tersine çevrile-
mez - irreversible) bir zarar ile karşılaşacağı”
7
hallerde başvurulur.
Peki, AİHM gözünden geçici tedbirin amacı nedir?
AİHM’e göre, geçici tedbirlerin amacı, bireysel başvuru hakkının
etkinliğini güvence altına almaktır.
8
Bu etkinliğin sağlanmasında,
tarafların hak ve çıkarlarının korunması kadar, mahkemenin etkin
bir yargılama yapabilme olanaklarının da korunması önem arz eder.
Başka bir ifadeyle, geçici tedbirinin amacı, bir yönüyle, mahkemenin
başvuruyu etkin bir şekilde incelemesini güvence altına almak,
9
diğer
yönüyle ise Mahkeme önündeki henüz karara bağlanmamış anlaş-
mazlığın taraflarının çıkarlarını ve haklarını korumak ve muhafaza
etmektir.
10
5
“...if there is an imminent risk of irreparable damage...” Mamatkulov ve Askarov/
Türkiye, B. No. 46827/99 ve 46951/99, 4 Şubat 2005, §104.
6
Geçici Tedbirlere ilişkin AİHM tarafından hazırlanmış tematik bilgi notu, Nisan
2016.
http://www.echr.coe.int/Documents/FS_Interim_measures_ENG.pdfSon
erişim tarihi: 18.09.2016.
7
“...it considers that the applicant faces a real risk of serious, irreversible harm if
the measure is not applied.” AİHM Başkanı tarafından hazırlanmış olan geçici
tedbilere ilişkin “Uygulama Yönergesi (Practice Direction)” metninden alınmıştır.
http://www.echr.coe.int/Documents/PD_interim_measures_ENG.pdfSon eri-
şim tarihi: 18.09.2016.
8
AİHM, Paladi/Moldova, B. No. 39806/05, 10 Mart 2009, §88.
9
“Mevcut davada olduğu gibi Mahkeme tarafından geçici tedbir kararının verilme-
si, Mahkeme’ye sadece başvuruyu etkin bir şekilde inceleme imkânı sağlamaya-
cak fakat aynı zamanda Sözleşme tarafından başvuru sahibine sağlanan koruma-
nın etkili olmasını sağlayacaktır.” (Mamatkulov ve Askarov/Türkiye, §125)
10
Sözleşme kapsamında korunan çekirdek haklardan birisinin telafisi imkânsız bi-
çimde zarar görmesi riskinin olduğunun inandırıcı biçimde ileri sürüldüğü hal-
lerde, geçici tedbirin amacı, Mahkeme önündeki henüz karara bağlanmamış an-