Dergi 130

TBB Dergisi 2017 (130)

Gonca EROL

Mahkemenin etkin bir inceleme yapabilmesinin güvence altı-

na alınması bireysel başvuru yolunun işlevselliği bakımından hayati

önem taşır. Çünkü eğer tedbir gerektiren bir halde tedbir alınmaz ise,

inceleme sonucunda verilen nihai ihlal kararının uygulanabilirliği kal-

mayabilir. Telafisi imkânsız bir zararın doğması halinde, mahkemenin

tespit edilen ihlalin telafisine yönelik bir karar veremeyeceği açıktır.

Örneğin kişinin yaşamını kaybetmesi konusunda yakın bir tehlike ha-

linin varlığı durumunda, tedbir kararı alınmazsa karar verilinceye de-

ğin kişi yaşamını kaybedebilir. Bu durumda davanın konusuz kalacağı

ve mahkemenin sonradan vereceği ihlal kararının hayatını kaybetmiş

başvurucu bakımından bir anlam ifade etmeyeceği açıktır. Böylesi du-

rumlarda bireysel başvuru yolu anlamını yitirmiş olacaktır. Oysa telafi

edilemez nitelikteki zararın önlenmesi için geçici bir tedbirin alınma-

sı halinde, mevcut durum mahkeme kararını verinceye değin bir nevi

dondurulmuş olacak

, mahkeme ne karara varırsa varsın, sadece baş-

vurucunun değil, her iki tarafın da hak ve çıkarları ve aynı zamanda

başvuru yolunun etkinliği de böylelikle korunmuş olacaktır.

II. TEDBİR KARARININ ALINMASI İÇİN GEREKEN

KOŞULLAR

A. Hakkın İhlaline İlişkin Tehlike/Risk, “Yakın, Güncel ve

Belli Bir Ağırlıkta” Olmalıdır

Anayasa Mahkemesi bireysel başvurulardaki tedbir istemlerine

ilişkin değerlendirmesini yaparken, başvurucuların tedbir istemlerine

gerekçe olarak ileri sürdükleri risklerin “gerçek”, “ciddi”, “yakın” ve

laşmazlığın taraflarının çıkarlarını ve haklarını korumak ve muhafaza etmektir.

(Paladi/Moldova, §89)

Harris/Boyle/Warbrick’e göre, bireysel başvuruda tedbirin amacı, Mahkeme’nin

şikâyet konusu kararın ya da işlemin Anayasa’ya uygunluğunu incelerken ve

inceleme sonuçlanıncaya kadar mevcut durumun korunmasıdır. David Harris,

Michael O’Boyle ve Colin Warbrick, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Hukuku,

Avrupa Konseyi, Birinci Baskı, Ankara 2013. s.871.

AİHM Mamatkulov ve Askarov/Türkiye kararında tedbirin amacını şöyle açık-

lıyor: “Sözleşme’den kaynaklanan çekirdek haklardan birinin, başvuru sahibi ta-

rafından kullanımına telafisi güç bir zarar verme riskinin makul bir şekilde ileri

sürüldüğü mevcut dava gibi davalarda geçici tedbirin amacı, Mahkemece alınan

tedbirin haklılığı konusunda bir karar verinceye kadar mevcut durumun muha-

fazasını sağlamaktır.” (§ 108) Ayrıca bkz. Hellen Keller ve Cedric Marti, “Interim

Relief Compared: Use of Interim Measures by the UN Human Rights Committee

and the European Court of Human Rights”,

ZaöRV

73 (2013), ss.325-372, s.326-327.