131

129

TBB Dergisi 2017 (131)

Hasan DURSUN

başka deyişle, yönetici ve politik bakımından egemen olan sınıfın di-

ğer sınıfları ezen bir aracı niteliğine büründüğü görüşünü benimser.

Marksist kuram açısından hukuk ve devletin birlikte incelenmesi

işin doğası gereğidir. Zira Marx

ve Engels’in hukuk genel kuramına,

daha açık bir deyişle, hukukun temel kavram, kural, ilke ve kategori-

lerine ilişkin de bütünsel bir çalışması bulunmamaktadır. Bununla bir-

likte üretim ilişkilerinin birincil yansımaları olan mülkiyet ve sözleşme

kurumları, bu anlamda ayrıcalıklı konuları oluşturmaktadır. Gerçek-

ten de Marx ve Engels’in hukuk konusundaki incelemelerinin temel

güdüsünü hiçbir zaman derinlemesine bir hukuk incelemesi yapmak

olmamış, Marksizm’in hukukla temel sorununu, hukuksal bakışla

dünyayı değerlendirmenin yanlışlığını saptamak olmuştur.

Bu ama-

cın dışında hukuk, başlı başına bütünsel bir incelemenin konusu ya-

pılmamıştır.

Marksistler hukuk hakkında bütünsel bir inceleme yap-

mamış olsalar da onun hakkında bazı saptamalarda bulunmuşlardır.

İdare hukuku bakımından önem taşıyan Marksist saptamaların teker

teker incelenmesi uygun olacaktır.

Çeçen, s. 129-130.

Marx bir hukuk doktoru olmasına rağmen onun bütüncül bir hukuk incelemesi

yapmaması oldukça ilginçtir. Kanımızca Marksistlerin bütünsel bir hukuk incele-

mesi yapmamasının temel nedenini hukukun toplum veya dünyadan kopuk olması

oluşturur. Marksistlerin toplum veya dünyadan kopuk olan hukuku sevmeyecek-

leri aşikârdır zira onlar materyalist felsefeyi benimsemişlerdir. Hukuk bir ide bili-

mi olduğu için Marksistler ondan hoşlanmazlar. Marksizmin ana kurucusu Marx,

Karahanoğulları’nın naklettiğine göre günümüze kadar ulaşmayan bir hukuk fel-

sefesi kitabı taslağı hazırlamış ve hukukun dünyadan kopuk olması yüzünden ki-

tabına kendisi bile yoğun eleştiri getirmiştir. Babasına yazmış olduğu bir mektupta

kitap hakkında bahsederken, kitabında, hukuku sınıflandırırken hukukun failini

esas aldığını, bu bağlamda hukukun akdi hukuk ve akdi olmayan hukuk olmak

üzere ikiye ayrılabileceğini belirtmiştir. Mektubunda, bu çerçevede kamu hukuku-

özel hukuk ayrımının kullanılabileceğini kabul edip bunun üzerinden bir plan be-

nimsediğini belirtmiş, ancak planında özel hukuk bölümünün ayrıntısını göstermiş

olmakla birlikte kamu hukuku başlığı altında bir şey göstermemiştir. Bkz. O. Kara-

hanoğulları, Marksizm ve Hukuk,

AÜSBFD

, C. 57, S. 2, 2002, s. 8-9.

Nitekim Marx, ekonomik ilişkilerin hukuksal kavramlar tarafından değil, hukuk-

sal ilişkilerin ekonomik ilişkilerden doğacağını belirtmiştir. Yine yazar, geçmişte

belirli bir dönem bir anlam taşıyan kavramların artık günümüzde eskimiş bir sözel

saçmalıktan başka bir şey olmadığını, bu kavramları Komünist partisine dogma

olarak kabul ettirme girişiminin partiye büyük emeklerle aşılanan ve onda kök

salmış bulunan gerçekçi bakış açısını saptırmak olduğunu, hukuk üzerine ideolo-

jik saçmalıklar yapılmasının yerinin olmadığını ifade etmiştir. Bkz. K. Marx ve F.

Engels, Gotha ve Erfurt Programlarının Eleştirisi [Fransızcasından (Marx-Engels,

Critique des programmes de Gotha et d’Erfurt, Editions Sociales, Paris 1966) Türk-

çeye çeviren; Barışta Erdost], Sol Yayınları, Dördüncü Baskı, Ankara 2002, s. 26, 30.

Karahanoğulları, s. 2.